Nếu phải chọn một nơi để ở lại trên đất Sài Gòn, mà nơi đó chứa đựng tất cả những giá trị lịch sử, bao gồm luôn cả chiều dài văn hóa hơn 300 năm của mảnh đất này, thì đó phải là đường Đồng Khởi.

Bởi lẽ, con đường này không chỉ là con đường cổ xưa nhất mà còn là cái nôi của kinh tế và văn hóa một thời được mệnh danh là Hòn Ngọc viễn đông, là niềm tự hào của người dân TP.HCM.

{keywords}

 Đường Đồng Khởi nhìn từ trên cao

Quá khứ vàng son

Lần giở những trang sử về vùng đất Sài Gòn, mới thấy những thăng trầm qua từng thời đại của con đường này. Trước khi người Pháp đến, con đường này đã xuất hiện trong lịch sử của đất Sài Gòn với tên gọi là đường số 16.

Ngày 1/2/1865 đường 16 được đổi tên thành rue Catinat. Cái tên Catinat được đặt theo tên một vị tướng Pháp thời vua Louis XIV, sau này là tên một chiến hạm đến Sài Gòn năm 1859 của hải quân Pháp. Sau hiệp định Genève 1954 thì được gọi là đường Tự Do và mang tên Đồng Khởi từ sau 1975.

Bắt đầu từ nửa sau thế kỷ 19, Catinat trở thành một trong hai đường chính của thành phố Sài Gòn (đường còn lại là Route National, sau 1901 có tên gọi là Paul Blanchy và hiện nay là Hai Bà Trưng). Nơi đây tập trung nhiều cơ sở kinh doanh của người Pháp, Hoa, Ấn và Việt với các dịch vụ cao cấp du nhập từ Pháp sang như: ngân hàng, in sách, thuốc tây, máy ảnh, dụng cụ âm nhạc, nữ trang,...

Bốn mươi năm sau đó, tức từ những năm 1900, Sài Gòn với kiến trúc và văn hóa du nhập hệt như một thành phố của nước Pháp bước vào một giai đoạn mà người ta gọi là “Belle Epoque” ở châu Âu hay “Gilded Age” ở Mỹ với sự đua nở phát triển các phong trào, trào lưu mới trong nghệ thuật, âm nhạc, ballet, hội họa, kiến trúc...Vào thời điểm này, Sài Gòn bắt đầu cuốn vào dòng chảy của những phát minh thay đổi thế giới như: xe hơi, phim ảnh, diesel, đèn điện, điện thoại, điện tín, máy bay...

Catinat lúc này không chỉ là vị trí thương mại mà nó còn là trung tâm kinh tế và văn hóa của Sài Gòn. Nơi đây không chỉ có những cửa hàng mua bán, kinh doanh mà còn đó những khách sạn lớn, nhà hàng, tiệm cà phê, nhà in, tiệm bán sách, tòa soạn báo, rạp hát, tiệm băng đĩa,... Những khách sạn còn đến nay có thể kể tên Continental (1880), Majestic (1925), Grand Hotel Saigon (1930) hay Saigon Palace cũng đã ra đời vào giai đoạn này (năm 1998, đổi tên lại thành Grand Hotel Sài Gòn), khách sạn Caravelle (1957),...

Riêng với Continental, khách sạn lâu đời nhất này không chỉ là nơi đón chào những danh nhân văn hóa thế giới như Rabindranath Tagore hay André Malraux, mà nó còn là cái nôi của truyền thông, báo giới Sài Gòn những năm giữa thế kỷ 20 khi toàn bộ những tin tức nóng nhất Sài Gòn đều từ khu vực này truyền đi khắp thành phố.

Một vị trí đặc biệt, không thể không nhắc đến là quảng trường Francis Garnier (Quảng trường Nhà hát thành phố) được xây dựng năm 1898 và khánh thành 1/1/1900. Đây là một trong những công trình văn hóa đáng tự hào nhất của người dân thành phố đến nay còn tọa lạc trên đường Đồng Khởi.

Hiện tại hào hoa và một tương lai rộng mở

Nhắc lại những mốc son lịch sử, điểm qua những công trình văn hóa trên tuyến đường này để thấy rằng những vàng son quá khứ vẫn còn đó sau hơn ba thế kỷ hình thành và phát triển.

Đường Đồng Khởi bắt đầu từ đoạn đường Nguyễn Du trước Quảng trường Công Xã Paris, đi qua Công viên Chi Lăng, công trường Lam Sơn, qua những khúc cua nhìn ra đại lộ Nguyễn Huệ hay công trường Mê Linh, và cuối cùng kết thúc ngay đường Tôn Đức Thắng nhìn ra sông Sài Gòn, tổng cộng 630 mét. Tất cả đều mang những dấu ấn lịch sử đậm nét với các công trình văn hóa đặc biệt đã kể đến ở trên, những công trình trường tồn và song hành cùng sự đổi thay của thành phố.

Đường Đồng Khởi hiện nay vẫn là một trong những tuyến đường huyết mạch của trung tâm TP.HCM. Đoạn đường này là tâm điểm với những hoạt động văn hóa đặc sắc vào dịp lễ hội, là nơi người dân thành phố tìm đến vào mùa lễ tết, Giáng Sinh. Ban ngày ồn ào náo nhiệt, tối đến lại lung linh huyền ảo, chính là nét pha trộn văn hóa độc đáo của con đường này.

{keywords}

Tòa nhà Vincom Đồng Khởi

Nét cổ kính chen lẫn những đổi thay mang hơi thở hiện đại, với các công trình như tòa tháp đôi Vincom Đồng Khởi, tòa nhà Union Square, tòa nhà Opera House - một trong những địa chỉ mua sắm, vui chơi giải trí với trung tâm mua sắm thời trang, nơi hội tụ của những thương hiệu cao cấp nhất, các hệ thống nhà hàng, cùng nhiều dịch vụ thượng hạng phục vụ cho khách du lịch giúp cho Đồng Khởi giữ vững vai trò là trung tâm kinh tế văn hóa quan trọng bậc nhất của Sài Gòn hôm qua và TP.HCM hôm nay.

Vị trí đắc địa của Đồng Khởi còn được thể hiện rõ ràng khi bao bọc chung quanh tuyến đường này là những con đường mệnh danh là trung tâm tài chính mới của thành phố như Nguyễn Huệ, Lê Lợi hay mang chất “ngoại giao” với nhiều văn phòng chính phủ, đại sứ quán các nước như Hai Bà Trưng, Lê Duẩn.

{keywords}

Trong một tương lai không xa chỉ vài năm nữa, tuyến đường này càng trở nên cực kỳ quan trọng khi một góc Đồng Khởi từ Quảng trường Nhà hát Lớn nhìn ra Nguyễn Huệ, tuyến Metro đầu tiên và hiện đại nhất Việt Nam sẽ được hoàn thành và đi vào hoạt động.

Sự hòa nguyện giữa lịch sử, hiện tại và tương lai của con đường này sẽ là giấc mơ về một nơi lưu trú mà bất kỳ người dân Sài Gòn cũng muốn có.

Minh Tuấn