Mới đây, thông tin một nữ sinh lớp 7 ở Bắc Giang có thai rồi tự sinh con trong nhà tắm khiến dư luận bất ngờ. Điều đáng nói, gia đình và nhà trường đều không biết trẻ đã trải qua giai đoạn mang thai trước đó. 

Khoa Sức khỏe Vị thành niên, Bệnh viện Nhi Trung ương, cũng từng tiếp nhận điều trị một bé gái 14 tuổi, mang thai và không có kiến thức làm mẹ ở tuổi vị thành niên.

Tại Việt Nam, theo số liệu thống kê của Vụ sức khỏe Bà mẹ trẻ em (Bộ Y tế), tỷ lệ trẻ vị thành niên mang thai trong tổng số người mang thai tăng lên liên tục qua các năm. Năm 2010 là 2,9%, năm 2011 là 3,1% và năm 2012 là 3,2%. Tương ứng tỷ lệ phá thai ở lứa tuổi này lần lượt là 2,2%, 2,4% và 2,3%.

Theo số liệu thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), ở các nước đang phát triển, ít nhất 10 triệu trường hợp mang thai ngoài ý muốn trong 1 năm ở những trẻ nữ vị thành niên, độ tuổi 15 đến 19. Các biến chứng trong quá trình mang thai và sinh đẻ là nguyên nhân tử vong hàng đầu đối với các trẻ gái 15-19 tuổi.

Các yếu tố dẫn đến mang thai ở tuổi vị thành niên

Vị thành niên là những trẻ từ 10 đến 19 tuổi. Vào thời điểm này, trẻ phát triển các chức năng sinh dục, sinh sản, nhu cầu tình dục xuất hiện và chưa đủ kỹ năng để kiểm soát ham muốn tình dục. 

TS.BS Đỗ Minh Loan tư vấn cho phụ huynh có con trong độ tuổi vị thành niên. Ảnh: BVCC

Bên cạnh đó, nhiều trẻ thiếu hiểu biết về chu kỳ kinh nguyệt, cơ chế thụ thai, các biện pháp tránh thai. Trẻ quan hệ tình dục không chuẩn bị, không mong muốn, quan hệ tình dục trước hôn nhân, sống thử trước hôn nhân. 

Đồng thời, trẻ thiếu tiếp cận với các dịch vụ chăm sóc sức khỏe sinh sản, chưa được giáo dục đầy đủ về sức khỏe giới tính, cha mẹ còn hời hợt về việc giáo dục cho con em… dẫn đến nguy cơ mang thai ngoài ý muốn rất cao và để lại nhiều hệ lụy trong tương lai.

Nguy cơ có thể gặp khi mang thai ở tuổi vị thành niên

Nguy cơ khi tiếp tục giữ thai và sinh đẻ:

- Mang thai ở tuổi vị thành niên ảnh hưởng không tốt đến sức khỏe, nguy cơ tử vong mẹ vẫn còn cao so với các bà mẹ sinh con ở tuổi trưởng thành. Mẹ dễ bị thiếu máu, tiền sản giật, đẻ non, sẩy thai, chuyển dạ đình trệ, bất tương xứng thai khung chậu. Trong lúc sinh, trẻ đẻ khó, dễ phải can thiệp bằng các thủ thuật và phẫu thuật.

- Tỷ lệ tử vong trẻ em sinh ra do các bà mẹ tuổi vị thành niên trong năm đầu cao hơn so với các bà mẹ sinh con ở tuổi trưởng thành. Con của các bà mẹ vị thành niên thường có tỷ lệ nhẹ cân, bệnh tật và tử vong cao gấp nhiều lần so với con của các bà mẹ tuổi trưởng thành.

- Về mặt kinh tế - xã hội, khi có thai ở tuổi vị thành niên phải gián đoạn việc học hành, khó khăn về kinh tế và không kiếm được việc làm, dẫn trẻ vào con đường bế tắc. 

Hạnh phúc gia đình có thể bị rạn nứt, dễ lâm vào cảnh éo le, ảnh hưởng đến tương lai của trẻ. Tỷ lệ ly dị cao, dễ bị phân biệt đối xử, trẻ làm mẹ sớm dễ bị căng thẳng và khủng hoảng tâm lý.

Nguy cơ khi phá thai ở tuổi vị thành niên:

- Do mặc cảm, xấu hổ nên trẻ vị thành niên thường tìm kiếm dịch vụ phá thai không an toàn. Trẻ thường không biết các dấu hiệu để nhận biết thai nghén, vì vậy không tìm đến cơ sở y tế sớm dẫn đến phá thai to. 

- Do cơ thể chưa phát triển hoàn chỉnh, tâm lý lại lo sợ nên thủ thuật phá thai ở vị thành niên thường xảy ra nhiều tai biến hơn ở người trưởng thành. Những ảnh hưởng tâm lý sau phá thai ở tuổi này có thể rất nặng nề và kéo dài.

Dấu hiệu phát hiện sớm trẻ mang thai

Cơ thể của trẻ mang thai chưa có sự phát triển hoàn chỉnh vì thế khá khó để nhận biết chính xác việc mang thai trong những tuần đầu. Tuy nhiên, ở giai đoạn này, cơ thể của trẻ vị thành niên mang thai vẫn có một số dấu hiệu mang thai sớm để nhận biết. Cụ thể:

- Trẻ chậm kinh hoặc mất kinh.

- Buồn nôn và nôn.

- Thay đổi ở ngực: vú căng và nổi tĩnh mạch quanh quầng vú.

- Tiết sữa non từ tuần thứ 16 của thai kỳ.

- Nhiệt độ cơ thể tăng cao.

- Thay đổi về da: Nám da, sẫm màu ở núm vú.

- Chảy máu âm đạo trong 3 tháng đầu của thai kỳ có thể nhầm lẫn với ra máu kinh nguyệt bình thường.

Giúp trẻ tránh mang thai ngoài ý muốn ở tuổi vị thành niên

Vị thành niên là giai đoạn thay đổi về thể chất và tâm sinh lý. Vì thế, khi có con trong độ tuổi vị thành niên, cha mẹ nên quan tâm đến con cái nhiều hơn. Các bậc cha mẹ nên dành nhiều thời gian trò chuyện tâm sự với con những định hướng đúng về tình cảm. 

Cha mẹ và nhà trường nên phối hợp để trang bị cho trẻ những kiến thức về sức khỏe sinh sản, giáo dục giới tính cho các em, giúp các em có kiến thức và nhận thức đúng, tránh được những sai lầm không đáng có.

Bên cạnh đó, ngành chức năng cần tăng cường giáo dục, chăm sóc sức khỏe tiền hôn nhân, các vấn đề liên quan đến sức khỏe sinh sản, hướng dẫn các biện pháp tránh thai phù hợp, hạn chế tình trạng phá thai và ngăn ngừa các bệnh lây qua đường tình dục. 

Đặc biệt, chúng ta cần có sự phối hợp đồng bộ giữa nhà trường, gia đình, xã hội từ đó, giúp các em được trang bị đầy đủ kiến thức về giới tính và sức khỏe sinh sản, góp phần nâng cao chất lượng dân số trong tương lai.

TS.BS Đỗ Minh Loan (Trưởng khoa Sức khỏe vị thành niên, Bệnh viện Nhi Trung ương)