Đặt trẻ em gái DTTS là trung tâm của giải pháp can thiệp tảo hôn, hôn nhân cận huyết

Trong rất nhiều hủ tục, tập tục lạc hậu, có một vấn nạn đã tồn tại lâu nay đó chính là nạn tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống. Luật pháp về hôn nhân và gia đình đã quy định tuổi kết hôn ở phụ nữ là từ đủ 18 và nam giới là từ đủ 20, nhưng theo thống kê gần đây nhất thì 11% phụ nữ tuổi từ 20 đến 49 đã kết hôn hoặc đã sống chung như vợ chồng trước tuổi 18 và vùng trung du miền núi phía Bắc là các tỉnh có tỷ lệ tảo hôn cao hơn so với các vùng khác trong cả nước.

Vấn nạn tảo hôn vẫn đang là một thực trạng nhức nhối ở một số địa phương hiện nay. Điều này không những vi phạm pháp luật mà còn để lại những hệ luỵ nghiêm trọng, lâu dài về mặt xã hội.

Theo kết quả khảo sát, tình trạng tảo hôn ở người dân tộc thiểu số là 21,9%. Tất cả 53 dân tộc thiểu số đều có tình trạng tảo hôn, trong đó, 5 dân tộc tỉ lệ tảo hôn cao nhất gồm: dân tộc Mông (51,5%), Cờ Lao (47,8%), Mảng (47,2%), Xinh Mun (44,8%), Mạ (39,2%).

Kết hôn cận huyết thống không chỉ ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe của bà mẹ và trẻ em, mà còn kéo lùi nền kinh tế của cả nước. Trẻ em sinh ra từ các cặp vợ chồng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống có tỉ lệ mắc các bệnh di truyền, dị tật bẩm sinh, suy dinh dưỡng, suy giảm sức khỏe và tử vong sơ sinh cao hơn trẻ em bình thường khác.

“Thống kê cho thấy, trong số các trẻ em được sinh ra từ các cặp vợ chồng kết hôn cận huyết thống, có 25% bị bệnh, 50% mang gen bệnh về tan máu bẩm sinh di truyền và hiện bệnh này chưa có phương pháp điều trị khỏi bệnh. Việt Nam hiện có hơn 5 triệu người mang gen bệnh về tan máu bẩm sinh được xếp vào khu vực có nguy cơ cao. Và tỉ lệ mang gen bệnh cao chủ yếu tập trung ở vùng khó khăn, vùng dân tộc thiểu số, vùng có tỉ lệ tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống cao. Đáng lo ngại là căn bệnh này di truyền cho các thế hệ sau, làm suy thoái giống nòi và trở thành gánh nặng cho cả gia đình và xã hội” – Tiến sĩ Hoàng Mạnh Tưởng nhấn mạnh.

Bên cạnh đó, phụ nữ kết hôn cận huyết thống khi sinh con ra rất dễ bị tử vong, bệnh tật và không có cơ hội để lao động dẫn tới đói nghèo, cuộc sống khó khăn và nguy cơ tan vỡ trong hôn nhân cao. Nhiều trẻ em gái không có cơ hội làm mẹ vì cơ thể yếu ớt, chưa phát triển toàn diện, hạn chế cơ hội học tập.

Về tinh thần và thể chất, tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống gây những tác động rất tiêu cực tới phụ nữ. Khi tảo hôn, trẻ em gái sẽ bị sốc tâm lý, có thể bị trầm cảm, rối loạn tâm thần do bất đồng về quan điểm sống, thậm chí dẫn tới bạo lực gia đình. Về thể chất, cơ thể của các em gái tảo hôn chưa phát triển hoàn thiện, toàn diện, đặc biệt là cấu trúc cơ quan sinh sản nên dễ gặp biến chứng như sảy thai, sinh non, thai lưu, mang thai có dị tật bẩm sinh. Khi mang thai như vậy sẽ có nhiều nguy cơ, rủi ro sức khỏe cho bà mẹ như tử vong, khi sinh có thể xảy ra biến chứng ảnh hưởng đến sức khỏe.

Hơn nữa, tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống ảnh hưởng nghiêm trọng tới chất lượng sống của bà mẹ trẻ và những em bé sinh ra từ các cặp vợ chồng đó có chất lượng sống rất thấp. “

Ở các tỉnh vùng núi phía Bắc hầu hết các trường hợp tảo hôn đều dẫn tới việc kết thúc con đường học hành rất sớm, đa số dừng lại ở lớp 9. Rất ít trường hợp vẫn tiếp tục được đến trường sau khi lấy chồng. Điều đó có nghĩa là học vấn của phụ nữ tảo hôn rất thấp và không có cơ hội để phát triển sau này.

Một vấn đề khác đã được thực tế chứng minh, tảo hôn là một trong những nguyên nhân làm gia tăng tình trạng đói nghèo, kìm hãm sự phát triển của phụ nữ và xã hội nói chung. Các tỉnh có tỷ lệ nghèo đói cao, đồng thời, tình trạng tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống cũng gia tăng. Tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống vừa là nguyên nhân, vừa là hậu quả của nghèo đói, thất học và suy giảm chất lượng cuộc sống.

Để hiệu quả được bền vững, không xảy ra tình trạng “tái phát” vấn nạn tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống khi bước đầu đã đẩy lùi, theo bà Bế Hồng Vân - Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách (Ủy ban Dân tộc): cần áp dụng cách tiếp cận đa chiều, toàn diện để xây dựng một chiến lược can thiệp tổng thể bền vững đối với vấn đề tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống vùng DTTS&MN bằng cách tăng quyền năng cho trẻ em gái DTTS.

Đặt trẻ em gái DTTS là trung tâm của giải pháp can thiệp tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống vùng DTTS&MN. Tăng cường tiếp cận thông tin và giáo dục cho trẻ em ở lứa tuổi từ 13 đến 18 tuổi về sức khỏe sinh sản, nhận thức về hôn nhân phù hợp với đặc điểm văn hóa các dân tộc khác nhau trong nhà trường và trong cộng đồng.Tăng cường tiếp cận của trẻ em (cả nam và nữ) tới cơ hội có chất lượng trong thị trường lao động và trong hoạt động cộng đồng, cụ thể tăng cường cho các em tham gia các khóa học nghề có chất lượng và phù hợp với lứa tuổi, từ đó tạo cơ hội tiếp cận với việc làm phù hợp. Thành lập các trung tâm, cơ sở tư vấn, giáo dục tiền hôn nhân cho vùng DTTS.

Như vậy, song hành với công tác truyền thông là giải pháp căn bản, thường xuyên và lâu dài, để đẩy lùi tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống ở vùng DTTS, việc thực hiện một cách bền bỉ và nhất quán các chính sách và biện pháp thúc đẩy giáo dục, mở rộng cơ hội việc làm, nâng cao chất lượng khám chữa bệnh cho người dân có vai trò quan trọng trong việc thay đổi nhận thức và hành động đối với tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống ở vùng DTTS.

Để làm được những điều trên thì bên cạnh sự nhập cuộc quyết liệt của cả hệ thống chính trị; việc sắp xếp lại đội ngũ cán bộ chuyên trách về bình đẳng giới, nâng cao năng lực của họ cũng như có cơ chế phối hợp thực chất giữa các tổ chức nhằm nâng cao nhận thức về tác hại do tảo hôn và hôn nhân cận huyết gây nên tại những vùng có tỷ lệ kết hôn sớm, cưỡng ép kết hôn cao là rất cần thiết.