Kiên Giang là một trong những địa phương có nghề khai thác đánh bắt thủy sản khá phát triển, với đoàn tàu cá hơn 9.850 chiếc có chiều dài lớn nhất từ 6 m trở lên, trong đó có gần 4.000 tàu cá có chiều dài lớn nhất từ 15 m trở lên, đủ điều kiện vươn ra đánh bắt xa bờ. Các tàu khai thác hoạt động gần 20 loại nghề, thuộc 5 nhóm nghề chính: lưới kéo, lưới vây, lưới rê, nghề câu và dịch dụ hậu cần, trong đó hai họ nghề chiếm tỷ lệ lớn là lưới kéo và lưới rê. 

{keywords}
Ảnh minh họa.

Tuy nhiên, dù đang vào vụ khai thác hải sản chính trong năm, nhưng hiện nay có khá nhiều tàu cá “nằm bờ” không ra khơi đánh bắt. Nhiều chủ phương tiện cho biết có rất nhiều tàu nằm bến từ đầu năm 2019 và gần như không còn khả năng ra khơi khai thác, đánh bắt do thua lỗ.

Theo Chi cục Thủy sản tỉnh Kiên Giang, khảo sát sơ bộ ban đầu có khoảng 600 tàu từ 15 m trở lên neo đậu tại bến nhiều tháng nay, không ra khơi hoạt động. Trước tình trạng có nhiều tàu cá nằm bờ, dự kiến năm 2019 này, sản lượng khai thác đánh bắt thủy sản của tỉnh Kiên Giang khoảng 490.000 tấn, đạt 83% kế hoạch và giảm 17% so với năm 2018. Lĩnh vực ngành nghề này đang gặp nhiều khó khăn và dự báo sẽ tiếp tục gặp bất lợi hơn trong thời gian tới.

Theo nhiều chủ tàu, lý do không ra khơi là có đi cũng cầm chắc lỗ. Tàu lớn đã vậy, với những tàu có công suất nhỏ, ngư cụ cũ kỹ, lạc hậu thì càng đối diện nhiều khó khăn. Nhiều ngư dân có tiếng trong nghề cũng không trụ nổi, phải bán tàu, chuyển nghề.

Có những ngư dân đã đi đánh bắt hải sản xa bờ nhiều năm, nhưng họ phàn nàn, chưa bao giờ lo ngại mỗi khi ra khơi như hiện nay. Mỗi chuyến ra khơi trước đây chỉ lãi nhiều hay ít. Còn từ đầu năm 2019 đến nay, có những gia đình trong tổng số 9 cặp tàu, phải cho nằm bờ tới 6 cặp, số còn lại bám biển cầm chừng”.

Lý do thì nhiều, nhưng nguyên nhân chính vẫn là nguồn cá suy giảm, trong khi đó giá nhiên liệu tăng, giá cá mực đánh bắt lại giảm. Bên cạnh đó, thuê người đi biển cũng khó khăn, có khi mới ra cửa sông, cửa biển là trốn về kéo theo cả đoàn tàu không thể ra khơi đánh bắt được.

Theo tìm hiểu thực tế, ngoài khó khăn chung hiện nay, việc tàu cá công suất lớn tăng ồ ạt, đánh bắt quanh năm, không theo mùa vụ dẫn đến nguồn lợi thủy sản trong nước bị tận diệt. Với kiểu đánh bắt theo kiểu mạnh ai nấy làm khiến ngư trường không có thời gian nghỉ ngơi, tái tạo nguồn lợi thủy sản.

Ngoài ra, việc vay ngân hàng đóng mới hoặc nâng cấp tàu cá còn phải trả lãi hàng tháng và những khoản chi phí khác. Đánh bắt không có cá, tôm… thì nợ chồng lên nợ. Mỗi mẻ lưới kéo lên hiện nay, phần lớn là cá con, cá tạp và rất ít những loài cá, tôm có giá trị kinh tế cao. Có những tàu cả phải neo tại bến vì thua lỗ, chưa trả được nợ thì làm sao ra biển được.

Tàu cá nằm bờ còn kéo theo nhiều hệ lụy, ngoài việc phải trả lương thuê người trông nom, thì tàu không hoạt động sẽ bị ẩm, mục dẫn đến mau hư hỏng, ngư lưới cụ và trang thiết bị cũng hư hỏng theo.

Tàu cá nằm bờ còn dẫn theo các hoạt động hậu cần nghề cá như các cơ sở bán đá cây, xăng dầu, cửa hàng tạp hóa ở quanh khu vực cảng cá cũng tê liệt khi tàu cá không đi đánh bắt. Một số cơ sở đã sang bán, đóng cửa, hoặc chuyển sang nghề khác.

Theo nhiều ngư dân, giải pháp giúp ngư dân tháo gỡ khó khăn, vươn khơi bám biển, yên tâm khai thác đánh bắt hiệu quả và bền vững là Trung ương và các địa phương có biển phải khẩn trương vào cuộc khôi phục, tái tạo nguồn lợi thủy sản đang cạn kiệt nghiêm trọng trên ngư trường. Cụ thể là thực hiện đồng bộ các giải pháp giảm đánh bắt ven bờ, xử lý mạnh tay với các hành vi khai thác đánh bắt thủy sản mang tính hủy diệt để sớm khôi phục, tái tạo nguồn lợi thủy sản trên ngư trường.

Bên cạnh đó, cần phải mở rộng ngư trường đánh bắt cho ngư dân; trong đó, quan trọng là sớm hợp tác quốc tế để đưa tàu cá Việt Nam ra nước ngoài khai thác. Phía ngân hàng tiếp tục hỗ trợ, đồng hành với ngư dân.

Song song đó, có sự điều chỉnh giá cả hợp lý, không để ngư dân phải chịu điệp khúc như hiện nay “dầu tăng, cá giảm”.

Theo ông Nguyễn Văn Tâm, Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Kiên Giang, nguyên nhân tàu cá nằm bờ do lao động trên đội tàu khai thác đang bị thiếu hụt, chi phí một chuyến biển khai thác xa bờ khá lớn và nhiều chủ tàu thiếu vốn, nguồn lợi thủy sản trên ngư trường trong tình trạng suy kiệt. Vì vậy, để tạo điều kiện cho ngư dân ra khơi cần có sự tham gia của các ban ngành; trong đó phải đảm bảo về lực lượng lao động trên tàu đầy đủ. Chính phủ có những chính sách khoanh nợ trong thời gian tàu nằm bờ hay tàu khai thác không hiệu quả, không tính lãi suất ngân hàng để bà con vươn khơi bám biển.

Hiện nay tỉnh Kiên Giang đang triển khai sắp xếp lại nghề cá theo dự án “Điều tra các nghề khai thác vùng biển ven bờ và vùng lộng biển Kiên Giang; đề xuất sắp xếp lại cơ cấu nghề khai thác vùng biển ven bờ và vùng lộng biển Kiên Giang” gắn với khôi phục, tái tạo nguồn lợi thủy sản trên ngư trường. Bên cạnh đó, tỉnh triển khai một số giải pháp trước mắt, hỗ trợ ngư dân đưa tàu đang nằm bến trở lại hoạt động nhằm giúp ngành kinh tế biển phát triển bền vững trong thời gian tới.

Bài: Nguyễn Mạnh Hưng - Nhóm PV
Ảnh: Phạm Thu Huyền - Nhóm PV