“Làm kinh tế”: Có nên cho phép mắc sai lầm?

- Có được phép mắc sai lầm trong kinh doanh? Cách tốt nhất để quản lí các sai lầm trong quản lí là gì trước diễn biến kinh tế - xã hội toàn cầu hiện nay?

Dưới đây là quan điểm của Giáo sư Fredmund Malik – Chủ tịch Viện Malik (Thụy Sĩ), “hình tượng người chỉ huy am hiểu lý thuyết lẫn thực hành quản lí” theo Peter F. Drucker.

Những biến đổi trong thế kỉ 21 không thể được làm chủ bằng các phương tiện thông thường nữa, vì những kiến thức cũ không còn đủ để giải quyết các thách thức mới hiện nay. Đây là lí do con người cần tiến lên và khám phá, thử và sai. Ở lĩnh vực mà con người chưa hiểu hết, “thử và sai” vừa là phương pháp duy nhất, vừa là cách tốt nhất.

Có nên cho phép mắc sai lầm khi làm kinh tế?

Quan điểm về việc mắc sai lầm

Đây là chủ đề quen thuộc trong những cuộc tranh luận về quản lí đúng tại thời điểm mà hầu hết mọi thứ đang thay đổi. Bạn có thể mắc sai lầm? Nên có một lần như thế, thậm chí là bắt buộc phải phạm lỗi sai hay không?

Việc chấp nhận sai lầm trong kinh doanh còn tương đối mới mẻ. Nó chưa được áp dụng trong các tổ chức khác như bệnh viện, bởi các lỗi sai trong hoạt động y tế có ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe và đời sống của người dân. Tuy nhiên, việc mắc sai lầm đã trở thành chủ đề trên một số phương tiện truyền thông, áp dụng cho hình thức huấn luyện và đào tạo nhân sự đặc biệt.

Việc mắc sai lầm có tính hai mặt của nó: vừa cách tân, vừa phá hoại. Điều quan trọng là phải phân biệt được ở đâu và khi nào thì có thể mắc sai lầm, đặc biệt là vì lí do gì? Một người nếu được toàn quyền hành động với các sai lầm trong quản lí có thể gây ra thiệt hại lớn. Rõ ràng mục đích mắc sai lầm không phải là việc tạo ra những lỗi sai, mà là học hỏi được gì từ chúng. Có ít nhất hai cách để học hỏi từ những sai lầm: học từ những sai lầm của chính mình và học từ những sai lầm ở người khác.

Không có “giấy phép” cho việc mắc sai lầm

Chỉ cần một vài câu hỏi đơn giản đã khiến nhiều điểm trở nên rõ ràng trong một cuộc thảo luận về việc mắc sai lầm: Bạn có đồng ý bay với một hãng hàng không tự hào về những sai sót ở phi công của mình? Bạn có đưa con đến bệnh viện với lời tuyên bố rằng nhiệm vụ của họ chấp nhận những lỗi sai? Câu trả lời cho các câu hỏi này luôn giống nhau: “Tôi không nghĩ như thế”.

Một số người cho rằng ai đó có thể mắc sai lầm, nhưng không nên mắc sai lầm tương tự lần thứ hai. Một số người khác: Có thể mắc sai lầm, nhưng chỉ là để học hỏi từ chúng mà thôi. Thực tế là sai lầm vẫn xảy ra cả với những công việc được quản lí tốt nhất, nhưng dùng thực tế này để làm cớ tạo ra một “giấy phép” cho phép việc mắc sai lầm, thậm chí tự hào về “văn hóa thất bại” hoàn toàn không hợp lí.

Trong kinh doanh, “sai lầm” là một vấn đề nhạy cảm, nhưng rất khó để không bao giờ mắc sai lầm. Ví dụ, phòng Nghiên cứu và Phát triển của một công ty phải được phép thử nghiệm. Tuy nhiên, khác với định nghĩa về lỗi sai thông thường, các thử nghiệm này được tiến hành dưới điều kiện có sự kiểm soát, nhờ thế nếu làm sai cũng sẽ không để lại hậu quả nghiêm trọng.

GS. Fredmund Malik – Chủ tịch Viện Malik, tác giả bài nghiên cứu cho rằng: “Mục đích của việc đào tạo chính là giám sát và hướng dẫn các hoạt động cho đến khi chắc chắn rằng nó sẽ không có nhiều sai sót nữa. Bởi thế mà những cá nhân giữ vị trí điều hành cũng có nghĩa vụ phải xem xét mọi thứ một cách cẩn thận, nghiêm túc.”

GS. Malik, tác giả cuốn sách “Managing Performing Living” – 1 trong 100 cuốn sách về triết lí quản trị và kinh doanh mọi thời đại.

“Thử và sai” – logic của sự tiến hóa

Phương pháp này nhằm đáp ứng các nhiệm vụ ngày càng phức tạp trong việc phát triển phần mềm và công nghệ thông tin. Thay vì lập kế hoạch cho quá trình một cách hoàn thiện và cực kì chi tiết, từ lúc bắt đầu đến khi kết thúc theo dự kiến, những bước đi ngắn đã được xác định và lập kế hoạch riêng lẻ, sau đó được đánh giá xem liệu chúng có đi đúng hướng hay không. Nếu không, chúng có thể được sửa chữa; nếu có, chúng có thể tiếp tục được phát triển. Quy trình cứng nhắc trước kia được thay thế bằng logic “thử và sai”.

Đó là logic của sự tiến hóa trong hàng tỉ năm. Nó cũng là một trong những nguyên lí của quản lí hệ thống điều khiển học, và được dùng để làm chủ sự phức hợp một cách thông minh. “Thử và sai” là nguyên tắc phỏng đoán tốt nhất ở một lĩnh vực mà chúng ta chưa có nhiều kiến thức, ví dụ như những chuyển đổi ngày nay. Nguyên tắc phỏng đoán này là tiền thân của các thuật toán phổ biến hiện nay về số hóa. Ngược lại với những quá trình tìm kiếm ngẫu nhiên, phỏng đoán giúp chúng ta tiếp cận một điểm đến chưa xác định được bằng các phương pháp thăm dò theo quy tắc hoặc thông qua sự thử nghiệm mục tiêu.

Những trò chơi có thể giúp chúng ta hiểu rõ nguyên tắc này. Trong trò chơi, có hai loại quy tắc. Thứ nhất, những quy tắc liên quan đến cách chơi; đây là những thuật toán. Thứ hai, những quy tắc liên quan đến cách thắng; đây là những phỏng đoán.

Xử lí chính xác các sai lầm

Những sai lầm không được chấp nhận ở hầu hết các ngành nghề trong một xã hội hiện đại. Quy tắc này áp dụng cho các bác sĩ phẫu thuật tim, kiểm toán viên và phi công. Vậy tại sao nó lại không thể áp dụng cho giám đốc điều hành và nhân viên của họ? Những người đi truyền bá về sai lầm của mình hầu hết đều không có tính chuyên nghiệp và thiếu cẩn trọng, không hiểu về trách nhiệm pháp lí cùng các thiệt hại.

Vấn đề là: Khi nào, ở đâu, do ai và dưới những điều kiện nào thì có thể mắc sai lầm? Sai lầm nào không được tồn tại dưới bất kì trường hợp nào, và sai lầm nào cần phải có để đạt được bước tiến lớn hơn?

Trên thực tế, có những tổ chức mà nhân viên không làm gì cả, mọi người đều trốn tránh vì sợ mắc sai lầm. Bên cạnh đó, có thể chắc chắn rằng những nhà quản lí mà đổ lỗi cho nhân viên của mình về thất bại, hoặc liên tục thay đổi các quy tắc mà không có bất cứ thông báo trước nào sẽ đánh mất lòng tin của nhân viên. Rõ ràng đây là những vấn đề rất đáng lo ngại. Tốt hơn hết là nên duy trì một nền văn hóa chuyên nghiệp trong quản lí – một nền văn hóa có hiệu quả và hiệu suất.

Thanh Huyền (Theo Malik Institute)