Tranh cãi xe mất phanh: Lỗi tại xe hay người lái?

Mất phanh là nguyên nhân thường được nhắc khi xảy ra các vụ tai nạn trên đường miền núi. Tuy nhiên, vì đâu phanh đột ngột mất tác dụng là điều không phải ai cũng biết.

Xe mất phanh dễ gây nên những vụ tai nạn thảm khốc.

Sau vụ tai nạn thảm khốc ở Lào Cai trong dịp nghỉ lễ 2/9, vấn đề xe mất phanh trở thành đề tài nóng thu hút được nhiều ý kiến tranh luận trên các mặt báo cũng như những diễn đàn của giới chơi xe. Chuyên gia kỹ thuật Phạm Ngọc Bá của hãng Ford Việt Nam đã giải đáp những câu hỏi của PV về vấn đề này.

- Vụ tai nạn xe khách khiến 12 người chết tại Lào Cai vừa qua có thông tin rất đáng lưu ý là lái xe kêu mất phanh trước khi xe lao xuống vực. Nhiều người cho rằng không phải do phanh hỏng do thiếu bảo dưỡng mà là do lái xe không sử dụng phanh đúng cách, điều này có thể xảy ra không thưa ông?

- Tôi không đủ thông tin để bàn luận về nguyên nhân vụ tai nạn ở Lào Cai, nhưng thực tế hoàn toàn có thể khẳng định nếu người lái sử dụng phanh không đúng cách sẽ dẫn tới mất phanh. Khi đổ đèo, xuống dốc, nếu sử dụng chân phanh quá nhiều hoặc rà phanh kéo dài sẽ làm cho hệ thống phanh bị quá nhiệt (quá nóng) gây ra hiện tượng bị cháy phanh thậm chí làm lộn CUPEN xylanh phanh khi đạp phanh mạnh, gấp.

Lúc này xe đột ngột mất phanh khiến người lái hoảng hốt, không xử lý được tình huống dẫn tới tai nạn. Bên cạnh nguyên nhân này, tình trạng mất phanh cũng xảy ra khi hệ thống phanh trên xe không đạt tiêu chuẩn an toàn do không được kiểm tra, bảo dưỡng định kỳ, má phanh có thể bị mòn nhiều, bị trơ, thiếu dầu phanh hoặc hệ thống đường ống dầu phanh bị rò rỉ…

- Quay trở lại tình huống nếu đổ đèo mà rà phanh quá nhiều có thể dẫn tới mất phanh đột ngột, xin hỏi ông tại sao khi lực lượng khám nghiệm kiểm tra xe sau tai nạn thì kết quả cho thấy phanh hoàn toàn bình thường? 

- Ở tình huống này, về nguyên lý thì phanh không bị hỏng (vật lý) mà bị vô hiệu hoá do hiện tượng quá nhiệt gây nên, khiến mất áp suất dầu phanh. Nếu dừng nghỉ và phanh được làm mát thì bộ phận này sẽ vận hành như bình thường trở lại mà gần như không phải sửa chữa gì.

Sau mỗi vụ tai nạn, thời gian để lực lượng khám nghiệm tiếp cận và kiểm tra xe thường rất xa thời điểm xảy ra tai nạn. Quãng thời gian đó có thể đủ để hạ nhiệt cho hệ thống phanh. 

- Vậy, lái xe trên đường đèo thế nào để giảm thiểu khả năng mất phanh và cách nào phòng chống mất phanh?

- Khi vận hành trên đường đèo dốc phải đảm bảo tốc độ an toàn và chọn đi ở số thấp (số 1 hoặc 2 với xe số  sàn và chế độ bán tự động/số ảo với xe số tự động/vô cấp). Ngoài ra phải sử dụng chân phanh nhấp nhả nhẹ nhàng để giảm tốc, không đạp phanh kéo dài gây nóng và cháy phanh.

Đồng thời người sử dụng xe phải đảm bảo đúng chế độ bảo dưỡng định kỳ của nhà sản xuất. Đặc biệt trước các chuyến đường dài hay đường đèo dốc cần phải được kiểm tra kỹ hệ thống an toàn nói chung và hệ thống phanh nói riêng.

- Khi xe bị mất phanh, việc làm khôn ngoan nhất là gì, thưa ông?

- Khi xe chẳng may bị mất phanh, người lái cần cố gắng giữ bình tĩnh, nhả hoàn toàn chân ga và tiếp tục đạp phanh để tìm hiểu nguyên nhân. Nếu phanh mềm và đạp sát tận sàn, rất có thể nguyên nhân là do hỏng đường ống làm mất áp suất dầu phanh.

Trong trường hợp này, người lái thử đạp lại nhiều lần thì sẽ có cơ may hồi phục áp suất phanh. 

Tuy nhiên, nếu chân phanh cứng đanh, điều này chứng tỏ hệ thống phanh đang bị tắc đường dẫn thủy lực, hoặc phanh bị bó cứng thì người lái vẫn nên tiếp tục đạp phanh thật nhiều để có thể kích hoạt hệ thống chống bó cứng phanh ABS (nếu xe có trang bị) đồng thời về số thấp hoặc sử dụng chế độ số bán tự động (+/- hoặc 1/2) trên xe tự động.

Đối với xe số sàn, chú ý trả số một cách cẩn trọng từ 1 đến 2 cấp mỗi lần và nên theo tuần tự. Việc dùng hộp số để hãm động cơ trên xe trang bị hộp số tự động cần cẩn trọng khi chuyển về vị trí số 1, bởi những xe dẫn động cầu sau rất dễ mất lái khi đang đổ dốc ở tốc độ cao mà động cơ bị hãm đột ngột. 

Tuyệt đối không tắt động cơ, bởi khi đó hệ thống lái mất dần trợ lực nên rất nặng và khó điều khiển. Bên cạnh đó, việc động cơ ngừng đột ngột khi xe đang đi ở tốc độ cao sẽ dẫn tới hiện tượng mất lái.

Ngoài việc, cố gắng đạp phanh chân, người lái nên tìm cách giật phanh tay nhưng lưu ý kéo nhẹ nhàng, từ từ và đủ lực bởi nếu kéo quá mạnh, quá nhanh có thể làm khóa bánh, gây hiện tượng trượt, mất lái. Mỗi khi thấy xe có hiện tượng mất lái, cần nhả phanh tay ngay để tránh nguy cơ mất lái hoặc lật xe.

Trong lúc đó, lái xe cũng nên cố gắng bình tĩnh quan sát đế tránh các phương tiện khác và bật đèn cảnh báo, nháy pha hoặc dùng còi gây sự chú ý, đồng thời mở cửa sổ để tăng tính cản gió và dễ gọi người trợ giúp. Tài xế cũng có thể đánh võng từ trái sang phải và ngược lại để tăng lực cản, giảm tốc độ nhưng không nên làm điều này ở tốc độ cao bởi có thể lật xe.

Trong trường hợp bất đắc dĩ, tài xế sẽ phải tìm chướng ngại vật như bụi cây, vũng lầy hay vách núi để có thể dừng xe.

(Theo Giao thông vận tải)