Ngay hôm 1/12, khi “Thực hành Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt” chính thức được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại, nghệ sỹ Thanh Phan từ London gọi điện về chia sẻ cùng tôi niềm vui của một Thanh đồng ở tận nước Anh.
Hầu đồng trong đêm chống chiến tranh phá hoại
Những năm chiến tranh chống Mỹ, tôi đưa sinh viên đi sơ tán xuống vùng Đa Cóc, Lương Quan thuộc xã Lê Lợi huyện Chí Linh, Hải Dương. Vùng quê hẻo lánh này nằm ở phía Bắc của núi Côn Sơn. Vì thấy tôi cũng biết tính toán can chi, tương xung tương khắc, võ vẽ dăm ba chữ Hán, thích thú với mấy câu đối thờ, nên các cụ trong thôn cảm tình. Một đêm cuối năm, có cụ thì thầm: "Tối nay trên đền có hầu thánh, thầy giáo có muốn dự thì tôi dẫn lên, nhưng nhớ chỉ mình thầy thôi đấy nhé". Thú thật, lúc ấy tôi muốn tìm hiểu một vấn đề mà chỉ nghe chứ chưa bao giờ thấy, nhưng sợ nhà trường, sợ địa phương phê bình cán bộ Nhà nước mà mê tín dị đoan. Sợ thì sợ, nhưng sức hút hầu đồng giúp tôi không quản ngại rét mướt, đêm tối trèo núi xuyên rừng lên ngôi đền nhỏ trên đỉnh núi.
Hầu đồng trong biệt thự giữa ban ngày ở Hà Nội
Tôi có một anh bạn thân, là nhà khoa học có tiếng, từng là Tổng Giám đốc một công ty rồi lên làm cán bộ quản lý cấp ngành. Vợ anh "có duyên" sớm với cửa Thánh, bỏ "Nhà nước" ra lập công ty và lập điện thờ Thánh, hầu đồng tại gia.Nhà anh nằm bên bờ sông Tô Lịch đoạn gần cầu Trung Hoà. Gian chính thờ điện với nhiều đồ thờ uy nghi sang trọng, đặc biệt vào dịp lễ tết có những đồ hàng mã to đẹp rực rỡ. Và có lẽ sau các lễ phải hoả thiêu các hàng mã này, nên trong nhà xây một lò đốt vàng mã khá lớn. Một buổi hầu đồng thu hút tới cả dăm bảy chục con nhang, đệ tử. Bên cạnh gian điện chính có phòng sắp lễ, mỗi giá đồng là một lễ. Lễ bây giờ khác xa những năm tôi thấy ở trên núi Côn Sơn. Hàng vài ba chục mâm lễ toàn là rượu ngoại, bánh cao cấp, chè thuốc hảo hạng. Và, tiền để cô ban tài ban lộc không phải là những đồng tiền lẻ mệnh giá nhỏ 500, 1.000, 2.000 VNĐ như ta thấy bà con đi lễ ở chùa ngày rằm, mồng một, mà là những xấp đầy đặn các tờ 500.000, 200.000, 100.000 và 50.000 VND. Có lẽ tôi là khách thân tình của ông bà chủ được ngồi hàng đầu, cho nên mỗi lần ban “lộc” thì tôi thường được cô ban cho, tính sơ sơ đêm ấy cũng được vài ba triệu đồng.Một kỳ hầu đồng vài ba chục giá kéo dài khá lâu, nên chủ điện thường bố trí cho khách ăn và có phòng phát "lộc" cho những người đến dự mang về. Thấy tôi băn khoăn về khoản kinh phí khá lớn cho một kỳ hầu đồng, ông chủ lý giải: Người hầu đồng họ tin sẽ được Thánh phù hộ cho họ ăn nên làm ra thì việc chi phí cho một buổi lễ hầu đồng dẫu có to bao nhiêu thì cũng chỉ là "lễ bạc, lòng thành" thôi, không ai tính toán hơn thiệt cả.Thú thật, đến với những buổi hầu đồng trong nước tôi mới chỉ dừng lại ở việc tìm hiểu hình thức lễ bái và thủ tục giữa người ngồi đồng với con nhang, đệ tử, và hình như vẫn láng máng là chuyện mê tín dị đoan. Nhưng rồi, trong một lần sang London tôi hết sức ngỡ ngàng được dự một buổi hầu đồng giữa kinh thành nước Anh xa lạ.Cựu nhân viên An ninh London thủ từ Thất Linh điện
Qua một số văn nghệ sĩ Việt Nam cũng như những sinh viên, nghiên cứu sinh ngành văn hoá ở London, tôi được gặp ca sĩ Thanh Phan - một người Anh gốc Việt. Vợ chồng ca sĩ Thanh Phan là một đôi trai tài, gái sắc ở phố cổ Hà Nội, sang định cư ở đây đã gần 40 năm. Đến thăm nhà, anh dắt tôi ra thăm điện Thất Linh thờ Tứ phủ. Lý do nào anh đến với đạo mẫu? Anh mời tôi ngồi xếp bằng trên chiếc chiếu hoa trải trước bệ thờ, nhâm nhi chén chè Thái rồi tâm sự: mấy chục năm trước, sang đây lạ nước lạ cái nhớ nhà, nhớ nước day dứt. Lúc đầu tôi tìm về với những khúc hát thân quen một thời, rồi thích dân ca, thích chầu văn... vì chầu văn hay nhắc đến các địa danh mà tôi từng theo gia đình đi lễ ngày bé.
Ca sĩ Thanh Phan và các văn nghệ sĩ.
Điều làm tôi hết sức lý thú khi nghe anh lý giải các vị Thánh giáng đó là các vị Thánh thuần Việt có công đánh giặc giữ nước từ đời Bà Trưng là hai nữ tướng Lê Chân, Bát Nàn, ông Hoàng Bơ (nhà Trần), ông Hoàng Bảy (nhà Lý), ông Hoàng Mười (nhà Lê), quan lớn Tuần Tranh (quan thanh tra của các triều đình) đến những danh nhân, danh thần miền xuôi, miền ngược...
Thật xúc động khi ở giữa London mà nghe nhắc tới ông Hoàng Bẩy Bảo Hà, ông Hoàng Mười Nghệ An, cô Chín Sòng Sơn, cô Bơ Hoà Bình... Hầu đồng là một tín ngưỡng thuần Việt đã được thế giới tôn vinh là Di sản Văn hoá nhân loại... Là một người gốc Việt, ca sĩ Thanh Phan hết sức xúc động, tự hào, anh đăng ngay lên Facebook một clip anh hầu đồng khai quang cho một điện thờ mẫu mới. Anh hẹn tôi, Tết này về nước, anh sẽ đi hầu đồng ở những nơi nổi tiếng như Yên Bái, Lào Cai, Lạng Sơn, Bắc Giang và Hà Nội quê anh.
Theo Dân trí
.svg){kind=icon}
