Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế ngày càng diễn ra sâu rộng, văn hóa được nhiều quốc gia sử dụng như một công cụ đắc lực của “quyền lực mềm”. Hầu hết các nước, không chỉ các nước phát triển, mà cả các nước mới nổi đều có chính sách truyền bá văn hóa ra nước ngoài, qua đó thiết lập, duy trì và phát triển quan hệ đối ngoại. Qua ngoại giao văn hóa, các quốc gia, nhất là các nước lớn, mở rộng ảnh hưởng của mình đối với thế giới. Mỹ, Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc,... là những quốc gia luôn tích cực triển khai mở rộng các “giá trị” và ảnh hưởng của mình thông qua các hoạt động ngoại giao văn hóa.

Đối với các quốc gia đang phát triển như Việt Nam, ngoại giao văn hóa phát huy vai trò như một phương thức nhằm lan tỏa giá trị văn hóa, con người, quảng bá hình ảnh, nâng cao vị thế, tiếng nói của đất nước trên trường quốc tế; đồng thời, tạo thêm nhiều động lực, dư địa cho sự phát triển. Trên lĩnh vực kinh tế, ngoại giao văn hóa còn đóng vai trò quan trọng trong việc tạo “sức hút”, thu hút nguồn vốn đầu tư. Bên cạnh đó, trong quá trình trao đổi, tương tác văn hóa, các quốc gia sẽ có sự trao đổi, giao thoa, lĩnh hội về văn hóa, bồi đắp thêm cho kho tàng văn hóa của mỗi nước; đồng thời, tiếp biến, gìn giữ, phát huy và điều chỉnh các giá trị văn hóa riêng của quốc gia phù hợp với dòng chảy chung của thế giới, thời đại.

Ngoại giao văn hóa là một bộ phận cấu thành quan trọng của nền ngoại giao Việt Nam toàn diện, hiện đại. Trong suốt chiều dài lịch sử hàng nghìn năm gìn giữ độc lập, chủ quyền, thống nhất và bảo vệ toàn vẹn lãnh thổ cũng như trong công cuộc xây dựng đất nước, ông cha ta đã vận dụng ngoại giao văn hóa một cách sáng tạo, linh hoạt thông qua chiến lược “ngoại giao tâm công”, “ngoại giao hòa hiếu”.

Việt Nam là đất nước có nền văn hóa, văn hiến lâu đời, có bề dày lịch sử hàng nghìn năm. Nền văn hóa đó có hệ giá trị và bản sắc riêng, tạo nên “sức mạnh mềm” của văn hóa Việt Nam. Trong bối cảnh Việt Nam đẩy mạnh tiến trình hội nhập sâu rộng, toàn diện với thế giới và khu vực, việc nâng cao sự hiểu biết của các đối tác, bạn bè quốc tế về đất nước, văn hóa, con người Việt Nam cũng như những định hướng, chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước Việt Nam có ý nghĩa vô cùng quan trọng. Điều này có tác động tạo nền tảng nhận thức và tình cảm của người dân các nước, qua đó góp phần thúc đẩy quan hệ hợp tác, phát triển, nâng cao vị thế, hình ảnh và sức mạnh tổng hợp quốc gia.

Chính vì vậy, ngoại giao văn hóa được xác định là một trụ cột, cùng với ngoại giao chính trị, ngoại giao kinh tế, tạo nên nền ngoại giao Việt Nam toàn diện, hiện đại. Trong đó, ngoại giao chính trị có vai trò xác định mục tiêu, định hướng cho công tác ngoại giao văn hóa. Ngoại giao kinh tế là nền tảng vật chất, tạo nguồn lực để thúc đẩy ngoại giao văn hóa. Ở mối quan hệ ngược lại, ngoại giao văn hóa chuyển tải các giá trị văn hóa, bản sắc, hòa hiếu, nhân văn vào ngoại giao chính trị, từ đó góp phần thúc đẩy và làm sâu sắc hơn quan hệ với các đối tác, quảng bá hình ảnh quốc gia, thương hiệu địa phương, phục vụ phát triển đất nước, khơi dậy tình cảm gắn bó, hướng về quê hương đất nước của cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài.

Văn Dương, Ngọc Quý , Duy Khánh