- Điện ảnh Việt được lợi gì từ đề án có tham vọng đem lại cho thị trường chiếu bóng 106 rạp quốc doanh, vốn là mô hình gần như đã chết?
Rạp chiếu phim nhà nước ngắc ngoải vì tư nhân
Rạp chiếu phim Hà Nội cạnh tranh quyết liệt
Fafilm Thái Văn Lung, một rạp quốc doanh nay đã được cổ phần hóa và có khả năng bị giải tỏa cho một dự án giao thông. |
Dù biết đầu tư cho văn hóa luôn luôn cần thiết và không thể đong đếm nặng nhẹ, nhưng quả thật, con số dự kiến 10.800 tỷ khiến không ít người quan ngại về sự lãng phí vì chi tiêu không đúng chỗ, hoặc có nguy cơ thất thoát như vụ “42 tỷ” ở Cục điện ảnh trong năm qua. Mà trong khuôn khổ bài viết này chỉ xin đề cập đến một trong ba mục tiêu lớn của đề án, đó là việc xây dựng mới 57 rạp chiếu bóng và nâng cấp 49 rạp cũ.
Nếu mọi chuyện suôn sẻ, sự có mặt của 106 rạp chiếu quốc doanh hoặc liên kết với các nguồn lực khác trong vòng 8 năm tới, gần như đồng nghĩa với việc tái cấu trúc thị trường chiếu bóng, thuần túy từ ý chí của Nhà nước hơn là chuyển động tự nhiên theo quy luật của thị trường.
Bởi trong chừng ấy thời gian, khu vực tư nhân và nước ngoài, hiện đang nắm giữ trên 30 cụm rạp hiện đại ở các thành phố lớn và chiếm gần hết doanh thu toàn thị trường, khó có đủ nguồn lực phát triển số lượng rạp vượt qua con số 106, để tiếp tục giữ vị trí thống lĩnh thị trường như hiện nay.
Nếu nhìn một cách lạc quan, câu hỏi đặt ra là có những điểm sáng nào trên bức tranh mà người ta có thể dự cảm được từ đề án đầy tham vọng ấy? Câu trả lời xem chừng thật vui vẻ. Rằng Cục điện ảnh tới đây sẽ không còn tức giận vì bị các rạp tư nhân và nước ngoài từ chối nữa, mà đã có nơi hoành tráng riêng để tổ chức liên hoan phim hay các lễ kỷ niệm.
Rằng 49 rạp quốc doanh không còn được bao cấp hoàn toàn giữa lúc cơ sở vật chất cũ kỹ, hư hỏng và đối diện nguy cơ bị trưng dụng cho những mục đích kinh tế, nay có cơ hội được “sống” trở lại. Rằng sẽ có nhiều người vui vì “có chân” trong 57 dự án xây rạp mới, tương đương với 57 bộ máy điều hành sau này.
Cục Điện ảnh thường gặp khó khăn khi đi tìm địa điểm tổ chức các liên hoan phim và lễ kỷ niệm |
Theo bà Trịnh Thanh Tâm, giám đốc phát hành của Galaxy Studio thì “toàn bộ thị trường VN đang có khoảng 300 rạp chiếu phim, trong đó số lượng rạp tính riêng hai thành phố lớn Hà Nội và TP.HCM là 40 rạp. Mặc dù về mặt số lượng rạp chỉ chiếm khoảng 14% trên tổng lượng rạp toàn thị trường nhưng tỉ trọng doanh thu của các rạp tại hai thành phố lớn đang chiếm tới 80% doanh thu của toàn thị trường”.
Tuy nhiên, bức tranh về sự trỗi dậy của khu vực quốc doanh trên thị trường chiếu bóng liệu có hoàn toàn mang điểm sáng như mục tiêu của đề án? Rạp chiếu cũ kỹ, chậm đổi mới công nghệ, bộ máy điều hành quan liêu, trình chiếu những bộ phim kém chất lượng…đã từng là những nguyên nhân nội tại khiến mô hình rạp quốc doanh bị khán giả chối bỏ cách nay 2 thập niên, để lại khung cảnh chiếu bóng điêu tàn trong suốt nửa cuối thập kỷ 90 và đầu những năm 2000.
Trong bối cảnh này, các nhà đầu tư nước ngoài và tư nhân trong nước lại chính là động lực xây dựng lại ngành chiếu bóng, tiếp cận gần hơn với thế giới qua bước đầu xây dựng mô hình cụm rạp trong những khu mua sắm, giải trí phức hợp. Kết quả là sau một thập niên đi từ con số 0, đến hôm nay, doanh thu phòng vé của toàn thị trường được nói là ước đạt 47,8 triệu USD trong năm 2012, tăng 35% so với năm 2011.
“12 con giáp”, một phim của Thành Long, đang thống lĩnh phòng vé Việt với doanh thu ước khoảng 1,35 triệu USD |
Sự sống lại của một mô hình cũ tưởng đã chết sẽ làm bức tranh điện ảnh Việt trong 10 năm sắp tới sáng hơn hay chỉ lộn xộn hơn, do vậy, nằm ở những quyết định mang tính nhìn xa trông rộng ngay từ hôm nay. Và quy trình nhà nước xắn tay làm những gì vì lợi ích chung mà tư nhân không làm là không thể đi ngược.
Mặt khác, chiếu bóng chỉ là khâu cuối cùng trong ngành công nghiệp điện ảnh, trong khi một nền điện ảnh phát triển luôn được nhìn nhận trên ngành công nghiệp sản xuất phim. Nhưng đây lại là khu vực gần như…tự phát, khiến diện mạo điện ảnh Việt đầy những “thảm họa”, từ cả túi tiền của tư nhân lẫn ngân sách Nhà nước.
Sự phát triển rầm rộ các rạp chiếu quốc doanh, nếu không khéo, chỉ làm giàu thêm cho… Hollywood trong bối cảnh phim Việt yếu cả chất lượng lẫn số lượng. Và ngành phát hành – vốn đang hoàn toàn nằm trong tay tư nhân và nước ngoài – xem như có đủ lý do “chính đáng” để nhập ồ ạt phim nuôi sống rạp chiếu và nuôi dưỡng sự lớn mạnh của chính nó.
Kỳ tiếp: Chuyện xây nhà hát ngược đời chỉ có ở Việt Nam
Minh Chánh