Triển khai thí điểm Grab taxi sẽ tạo ra sự cạnh tranh

Các khách mời tham dự gồm có Thứ trưởng Bộ GTVT Lê Đình Thọ,  Vụ trưởng Vụ Vận tải (Bộ GTVT) Trần Bảo Ngọc, Phó Viện trưởng Viện Chiến lược và phát triển GTVT Lê Đỗ Mười, Luật sư Trương Thanh Đức. Họ sẽ cùng thảo luận làm rõ bản chất mô hình kinh doanh của Grab, Uber; Việc thí điểm loại hình này có làm gia tăng ùn tắc giao thông, tiềm ẩn nguy cơ mất an ninh trật tự, có cần khống chế số lượng xe thí điểm hay không? Làm cách nào để hạn chế cạnh tranh không lành mạnh giữa các doanh nghiệp, giải pháp nào chống thất thu thuế...

Trả lời câu hỏi: "Với sự có mặt của ứng dụng gọi xe Grab, Uber trong thị trường taxi thì quan điểm của Bộ GTVT như thế nào? Chúng ta cấm hay tạo hành lang pháp lý cho hoạt động, nếu tạo hành lang có đảm bảo công bằng với các loại hình khác hay không", Thứ trưởng Bộ GTVT Lê Đình Thọ nhận định: Việc ứng dụng phần mềm hỗ trợ kết nối vận tải như Grab, Uber taxi cũng có nhiều ưu điểm như giảm thời gian, chi phí trung gian, giảm giá cước và khiến việc đi lại thuận lợi hơn. Tuy nhiên, phần mềm hỗ trợ kết nối vận tải có những bất cập nhất định. Theo quy định về kinh doanh vận tải, cụ thể với loại hình taxi thì đối tượng phải là tổ chức, đảm bảo kinh doanh lành mạnh, phục vụ hành khách tốt nhất, an toàn nhất. Ở đây thì chưa đáp ứng điều kiện đó, một số xe cá nhân dùng phần mềm này để kinh doanh vận tải, tạo ra sự lộn xộn trong kinh doanh, tạo nên một môi trường cạnh tranh không lành mạnh. Việc đón trả khách không đúng quy định cũng gây ùn tắc giao thông.

Tháng 7/2015, Công ty Grab taxi có 1 văn bản đề nghị Bộ GTVT cho phép ứng dụng phần mềm này để thực hiện vấn đề kết nối giữa hành khách và các đơn vị kinh doanh vận tải, đặc biệt trong lĩnh vực taxi, lĩnh vực kinh doanh theo hợp đồng. Trong khi đó, thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ về tái cơ cấu ngành GTVT, Bộ GTVT đã triển khai nhiều giải pháp, đặc biệt là ứng dụng CNTT vào quản lý kinh doanh vận tải. Bộ GTVT nhận thấy đề nghị của Grab taxi là phù hợp với xu thế chung nên đã trình Thủ tướng bằng Văn bản 11098 ngày 20/8/2015. Sau khi trình Thủ tướng Chính phủ, trên cơ sở ý kiến của các Bộ ngành như Bộ Công an, Bộ Tư pháp, Bộ Kế hoạch đầu tư, Bộ Tài chính thì Thủ tướng đã có chỉ đạo, thể hiện ở Văn bản 1850 ngày 19/10/2015, trong đó Thủ tướng cho phép một số nội dung.

Thứ nhất, là đồng ý cho Bộ GTVT thí điểm triển khai ứng dụng KHCN hỗ trợ quản lý và kết nối vận tải hành khách theo hợp đồng, trong đó có việc sử dụng công nghiệp dữ liệu điện tử trong giao dịch thay cho hợp đồng vận tải bằng văn bản giữa đơn vị kinh doanh và người thuê dịch vụ vận tải tại các tỉnh, TP Hà Nội, TP HCM, Đà Nẵng, Quảng Ninh, Khánh Hoà để làm thí điểm. Thứ hai, Thủ tướng giao cho Bộ GTVT nghiên cứu tiếp thu ý kiến của các Bộ Công an, Tư pháp, Kế hoạch đầu tư, Tài chính, TT-TT tại các văn bản nêu trên để chủ trì phối hợp với Bộ Công an và UBND các tỉnh, thành phố trong phạm vi thí điểm để hướng dẫn DN triển khai thực hiện, đảm bảo chặt chẽ việc thí điểm, đặc biệt là công tác quản lý thuế… Từ chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, Bộ GTVT đã giao cho các cơ quan chức năng của Bộ kiểm tra, giám sát chặt chẽ các vấn đề này, làm sao thực hiện theo đúng quy định của pháp luật, đặc biệt trong lĩnh vực GTVT hành khách.

Trước câu hỏi: "Grab và Uber có phải là đơn vị kinh doanh vận tải hay chỉ cung cấp công nghệ", ông Trần Bảo Ngọc - Vụ trưởng Vụ Vận tải (Bộ GTVT) cho biết: Uber là đơn vị kinh doanh công nghệ đã được UBND TP HCM cấp giấy phép, không phải là đơn vị kinh doanh vận tải. Họ đăng ký kinh doanh dịch vụ tư vấn quản lý: quản lý chung và quản lý thiết bị. Còn Grab taxi được UBND TP HCM cấp phép làm dịch vụ công nghệ thông tin và dịch vụ vận tải hành khách công cộng trừ xe bus. Tuy Grab có chức năng kinh doanh vận tải khách đường bộ nhưng họ vẫn đang hoạt động như nhà cung cấp phần mềm kết nối là chính. Vì vậy khi dịch vụ của Uber và Grab kết nối với đơn vị vận tải thì cả hai đang như những nhà cung cấp phần mềm chứ chưa phải là các đơn vị vận tải.

Theo ông Trần Bảo Ngọc, với Grab, Bộ GTVT đã có văn bản báo cáo Thủ tướng Chính phủ cho thí điểm vận tải khách theo hợp đồng điện tử. Trước hết, nhiều người hay nhầm gọi là Grab taxi nhưng thực chất nó là Grab Car.

Ông Ngọc khẳng định đây không phải là trá hình. Theo quy định của Luật GTĐB, NĐ 86 và TT63 thì taxi phải có đèn lắp trên nóc, đồng hồ tính tiền, có biển hiện bề ngoài, có màu sơn riêng, có biểu trưng (lô gô) riêng nhưng xe hợp đồng lại không vậy. Bề ngoài không giống nhau thì không thể trá hình được. Về bản chất bên trong cũng khác nhau. Theo Luật GTĐB, kinh doanh vận tải hành khách bằng taxi phải có hành trình và tính tiền theo đồng hồ. Trên xe taxi kiểu gì cũng phải tính tiền theo đồng hồ để khách quyết định đi xa hay gần. Nhưng hình thức kinh doanh theo hợp đồng thì theo hợp đồng vận tải. Trên xe bắt buộc phải có hợp đồng vận tải và danh sách hành khách, nếu xảy ra có tranh chấp để bảo vệ hành khách vì đã có ký hợp đồng với đơn vị kinh doanh vận tải. Còn với Uber, Bộ GTVT đã làm việc, đơn vị này khẳng định chỉ cung cấp dịch vụ phần mềm kết nối, không kinh doanh vận tải. Do đó, Công ty Uber không thuộc đối tượng quản lý của Bộ GTVT. Song hoạt động của Uber có liên quan đến lĩnh vực kinh doanh vận tải. Do vậy, Bộ GTVT quan tâm  và tạo điều kiện để công ty có thể kinh doanh hiệu quả, đem lại lợi ích cho người dân, doanh nghiệp...

Trả lời câu hỏi: "Khi thí điểm Grab taxi, liệu có gây ùn tắc và có nên khống chế số lượng xe áp dụng", ông Lê Đỗ Mười - Phó Viện trưởng Viện Chiến lược và phát triển GTVT cho rằng: hiện không có căn cứ xác định khi triển khai Grab taxi thì gây ùn tắc, không có gì cho thấy khi áp dụng 1 phần mềm ứng dụng thì nhu cầu taxi sẽ tăng lên để có thể gây ùn tắc. Đây chỉ là phần mềm các doanh nghiệp áp dụng để kinh doanh, không có căn cứ chứng minh số lượng phương tiện tăng lên. Hơn nữa, đầu tư 1 xe taxi rẻ nhất cũng mất 300 triệu, nếu chỉ thí điểm 2 năm không kiểu gì thu hồi được vốn, vì vậy không doanh nghiệp nào dám đầu tư xe để thí điểm trong 2 năm, hoặc đầu tư để phát triển xe rầm rộ chỉ để thí điểm ứng dụng phần mềm này. Còn bản thân số xe hiện nay chúng ta đang có, không có phần mềm này thì số xe đó vẫn đi trên đường. Cả cơ sở khoa học và thực tiễn đều không thể chứng minh phần mềm này gây ùn tắc.

"Năm 2012, đã thống kê Hà Nội có 17.000 taxi, trong đó có 3.000-4.000 taxi dù. Khi đưa ra giải pháp tương tự các nước phát triển như tổng đài chung, nhiều doanh nghiệp có ý kiến. Chúng tôi cũng đã thí điểm trời mưa gọi taxi hãng nào cũng báo chờ tầm 10-15 phút nên thường khách hàng phải gọi 3 hãng, vì hãng nào cũng báo chờ. Sau 30 phút có 3 hãng điều xe tới, có hãng điều 2 xe tới, bản thân điều đó gây ùn tắc", ông  Mười nói. Thậm chí, khi Grab ký hợp đồng với các hãng taxi để áp dụng phần mềm của họ thì giảm lượng xe ùn tắc bởi khách hàng bắt xe dọc đường rất nhiều, taxi đứng giữa đường tạt ngang tạt ngửa gây ùn tắc. Trong khi đó, dùng phần mềm Grab có lộ trình cụ thể, điểm đón cụ thể, thuận lợi cho người sử dụng. Chúng ta cần nhân rộng ứng dụng này cho các hãng taxi truyền thống để tạo nên hệ thống vận tải thông minh như các nước.

Đối với vấn đề quản lý giá và sử dụng dịch vụ điện tử còn thiếu cơ sở xử lý, cũng như tranh cãi về khuyến mại của Grab có vi phạm luật cạnh tranh không, Luật sư Trương Thanh Đức cho hay: Theo Luật Thương mại, cạnh tranh không ghi rõ trường hợp nào gọi là khuyến mãi và thủ tục như thế nào? Theo quy định, các hãng vận tải được phép nhưng không quá 50% giá. Điều này gây ra bất cập bởi không chỉ taxi mà DN trong các lĩnh vực khác cũng cho rằng chỉ cho giảm 50% là không hợp lý, nên cho phép giảm tới 100%. Áp dụng vào taxi có nhiều loại khuyến mãi. Cần làm rõ bản chất là do người ta hạ giá thành, giảm giá hay khuyến mãi theo tài xế… Để biết có vi phạm hay không thì phải nắm rõ từng trường hợp cụ thể.

"Về hình thức hợp đồng có hợp pháp hay không, tôi cho rằng hình thức hợp đồng vận tải bắt buộc phải bằng văn bản là không đúng. Luật Thương mại 2005 quy định, hợp đồng giao dịch có rất nhiều hình thức khác nhau. NĐ 86 lại không nói rõ ngoài văn bản hình thức dữ liệu khác có được coi là hợp đồng hay không? Theo tôi, trong trường hợp này, thông tin về dữ liệu điện tử có giá trị ngang văn bản. Hợp đồng tự đặt giá có thể rẻ, có thể đắt tại các khung giờ khác nhau. Đó cũng là chuyện hợp lý. Phần mềm Grap tạo cơ hội cho khách rất nhiều để tự đặt giá cho nhà xe. Hành vi này không hề vi phạm pháp luật", ông Đức nói.

Trước thông tin, Hiệp hội Vận tải HN kiến nghị Bộ GTVT yêu cầu tạm dừng hoạt động của Grab và Uber, Thứ trưởng Lê Đình Thọ phân tích rằng: sự xuất hiện của Grab và Uber đã được dư luận ghi nhận thuận lợi hơn, giá rẻ và rút ngắn thời gian hơn. Nhưng bất cập là các đơn vị cung cấp dịch vụ này chưa có giấy phép kinh doanh, nếu đối chiếu cũng vi phạm quy định của pháp luật. Thứ hai là khi thực hiện phần mềm này mà liên kết với các đối tượng không hoạt động trong lĩnh vực kinh doanh vận tải thì cũng vi phạm quy định của pháp luật. Bên cạnh đó, họ không thực hiện theo quy định về trách nhiệm với Nhà nước trong vấn đề thuế, các hoạt động kinh doanh nên gây mất trật tự. Đây là những bất cập mà chính từ thực tiễn này đã kiến nghị Chính phủ cho thí điểm để thực hiện quản lý chặt chẽ hơn trong thời gian tới. Ứng dụng CNTT trong kinh doanh taxi là xu thế mới. Từ đánh giá kết quả và thấy rằng  đây là hướng đi đúng thì dứt khoát các đơn vị kinh doanh taxi, hợp đồng hay các đơn vị kinh doanh vận tải khác sẽ chuyển đổi mô hình quản lý và phải ứng dụng CNTT vào quản lý. Xu thế này sẽ kéo mô hình taxi truyền thống chuyển đổi nhanh.

Theo Thứ trưởng Lê Đình Thọ, việc triển khai thí điểm Grab taxi sẽ tạo ra sự cạnh tranh, thứ nhất là cạnh tranh giữa các doanh nghiệp kinh doanh vận tải hành khách với nhau, thứ hai là cạnh tranh giữa các đơn vị có phần mềm quản lý với tính ưu việt cao hơn với doanh nghiệp kinh doanh taxi truyền thống. Không phải Grab hay Uber mà bất cứ doanh nghiệp  nào đó có phần mềm ưu việt hơn thì sẽ tạo ra sự cạnh tranh, doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực nào mà có phần mềm nào ứng dụng hiệu quả hơn thì người ta sẽ lựa chọn, như vậy là phù hợp với quy luật của thị trường. Chúng ta phải làm sao tăng cường quản lý Nhà nước trong lĩnh vực này, cần có quy định cụ thể hơn nhưng quy định đó cũng phải từ thực tiễn thí điểm. Có những cái phải bỏ đi nhưng cũng có những cái cần tăng cường quản lý như vấn đề về thuế. Doanh nghiệp, HTX đã đăng ký hoạt động thì phải tuân theo quy định về Luật Doanh nghiệp, Luật HTX. Về giá cước, sẽ hoạt động theo cơ chế thị trường: có niêm yết giá, được cơ quan có thẩm quyền chấp thuận.

Ngoài ra, những băn khoăn như: xe chạy hợp đồng đi các tỉnh sẽ quay trở về thành taxi dù kiểu mới trong nội đô có tạo áp lực cho giao thông Hà Nội, TP.HCM không (khoảng hơn 2.000 xe); việc Grab và Uber tự xây dựng giá có vi phạm các quy định về quản lý giá của Nhà nước; niên hạn sử dụng xe 8 năm có phá vỡ bài toán kinh tế của các hãng... cũng được bàn thảo tại buổi tọa đàm nhằm tìm ra những giải pháp tối ưu.