Hà Nội độc nhất thế giới: Vạn con tằm tự dệt chăn tơ

- Nuôi hàng vạn con tằm, bắt chúng nhả tơ và tự dệt chăn, đó là bí quyết độc nhất trên thế giới của nghệ nhân Phan Thị Thuận ở Hà Nội.

Tằm dệt chăn... không bán cho Mỹ

Với tấm chăn bông tơ tằm trên tay, bà Phan Thị Thuận, nghệ nhân và là chủ DN tằm tơ Mỹ Đức-  Hà Nội vừa cười vừa nói, nếu nhìn bề ngoài thì nó chẳng khác gì tấm chăn bông bình thường, nhưng khi sử dụng mới biết tấm chăn này bền, đẹp, tốt thế nào.

Bởi theo bà, đây là chăn bông tơ tằm, là chăn do tằm tự dệt chứ không phải do tằm nhả tơ làm kén rồi mọi người lấy kén đó đi dệt thành chăn bông.

Bà Thuận kể rằng, sản phẩm chăn bông, áo bông tơ tằm tự dệt của bà bắt đầu có từ năm 2010, song đến 2012 mới bán ra thị trường. Khi ấy, có một người từ Mỹ nghe tin về sản phẩm này đã đến xưởng của bà đặt hàng với số lượng lớn, nhưng bà từ chối.

Sản phẩm chăn bông tơ tằm tự dệt của bà Thuận có giá 11 triệu đồng/chiếc nhưng không đủ hàng để bán

Bà bảo, sản phẩm chăn bông tơ tằm tự dệt hiện nay làm ra mới chỉ đủ bán trong nước, chưa có hàng để xuất khẩu mặc dù người nước ngoài rất ưu chuộng sản phẩm này.

Chăn bông tơ tằm được tính theo kg, mỗi kg giá 4 triệu đồng. Một chiếc chăn nặng 2 kg có giá 8 triệu đồng, tính thêm tiền công hoàn thiện, tiền lụa nữa sẽ rơi vào khoảng 11 triệu đồng. Còn riêng với áo bông tơ tằm hiện có giá bán từ 2-3 triệu đồng/chiếc.

“Mặt hàng này không có giá cố định mà phụ thuộc vào chiều dài, chiều rộng, độ dày mỏng cũng như cân nặng của chăn. Chúng sẽ được làm theo yêu cầu của khách hàng, chăn có trọng lượng càng nặng thì giá càng đắt”, bà nói.

Bà Thuận cho hay, so với việc tạo ra chăn bông theo kiểu truyền thống thì chăn bông do tằm tự dệt có rất nhiều ưu điểm vượt trội.

Bà dẫn chứng, với công sức bỏ ra, nếu là chăn bông truyền thống phải mất 15 nhân công, còn với chăn bông tằm tự dệt thì chỉ mất 6 nhân công, tức giảm được gần 2/3. Tương tự, chăn bông do tằm tự dệt có độ bền, đồng đều cao, không có máy móc nào có thể làm được tinh xảo như thế. Đặc biệt, sử dụng loại chăn này trong một thời gian dài cũng không bị co ngót hay vón cục.

“Ngoài những ưu điểm trên, giá cả của chăn tơ tằm bán ra trên thị trường cao cấp gấp 2-2,5 lần giá chăn bông truyền thống, lại đắt hàng như tôm tươi. Mua đông cũng như mùa hè, khách muốn mua phải đặt trước ít nhất 3-4 ngày mới có”, bà Thuận khoe.

Bí quyết độc nhất

Về cách huấn luyện tằm tự nhả tơ dệt chăn, bà Thuận tự hào nói rằng đây là cách làm độc nhất Việt Nam. Bà đã dạy một số người trong làng nhưng vẫn chưa ai làm thành công.

Bà Thuận cho hay, bà sinh ra và lớn lên trong một gia đình nông dân ở làng Phù Xá. Ở đây vốn có nghề trồng dâu nuôi tằm từ lâu đời. Hiện gia đình bà là đời thứ 3 duy trì nghề trồng dâu nuôi tằm này. Song, qua nhiều năm, làng nghề ngày càng gặp khó, hàng làm ra không bán được. Đó là do lụa tơ tằm Trung Quốc tràn vào, lụa Việt Nam rất khó cạnh tranh. Nhiều lúc giá kén bán ra ế sưng, giảm chỉ còn 4.000-5.000 đồng/kg.

Bà Thuận huấn luyện cho tằm tự dệt tơ thành chăn bông

Con tằm ngóc đầu tự rút ruột chăm chỉ nhả tơ trên một mặt phẳng

“Chính từ những khó khăn đó mà tôi phải mày mò tìm cách để làm sao có được sản phẩm tơ tằm thật đặc biệt, vừa đánh bại được hàng Trung Quốc, vừa giúp Việt Nam xuất khẩu. Từ đó, người dân trong làng mới sống được bằng nghề của mình”, bà Thuận tâm sự.

Nhiều lần ngồi quan sát con tằm làm tơ, đan kén ngoáy đầu ra sao, rút ruột thế nào, bà bỗng có sự so sánh. Rõ ràng, con tằm dệt ra cho mình một chiếc vỏ bền chặt mà không kỹ thuật dệt tay nào của con người có thể đạt được. Thế là bà nảy ra ý tưởng, tại sao không biến con tằm thành những công nhân tự dệt nên những tấm chăn tơ.

Nảy ra ý tưởng, bà bắt tay vào làm luôn. Song, bước đầu thử nghiệm gặp không ít khó khăn. Để tằm nhả tơ một cách tự do, vài chục con không có nơi bấu víu nên không thể cuộn tròn lại để cuốn kén mà cứ bò lung tung theo bản năng. Lúc đó, bà lại phải tự tay bắt về, sắp xếp chúng vào đúng vị trí.

“Cứ thế, tôi kiên trì ngồi bắt từng con, cộng với chức năng buộc phải nhả tơ khi đến kì như người đau đẻ, nên không còn cách nào khác tằm đành phải nhả tơ vào không gian. Thế là hàng ngàn, hàng vạn con tằm cùng nằm trên một mặt phẳng rút ruột nhả tơ một cách chăm chỉ để dệt thành những tấm chăn bông tơ tằm bền đẹp”, bà nói.

Bà Thuận thủ thỉ, tằm khi đan kén còn có tổ che nên yên tâm miệt mài kéo tơ, đằng này cứ nằm trơ thân mình trên một mặt phẳng thì chỉ một tia sáng, một tiếng động, một làn gió cũng đủ làm chúng sợ sệt mà bỏ vị trí đứng xưởng của mình đi trốn. Vì vậy, bà phải tìm mọi cách che kín nhà kéo tơ để không có tiếng động, ánh sáng, gió lùa vào.

Ngoài ra, bà cũng bật mí, vào mùa thu, một con tằm chứa trong bụng khoảng 400-450m tơ, còn vào mùa hè thì tằm chứa trong bụng khoảng 300m tơ. Từ đó, bà sẽ tính toán khoảng cách thích hợp để cho con tằm vươn cổ, nhả tơ vừa tầm mà không vướng vào nhau. Tơ con này cuốn vào con kia sẽ đan thành các lớp lang dày như những chiếc kén được cán phẳng. Khi hết chu kỳ nhả tơ cũng có nghĩa là đã hoàn thành sản phẩm... Theo cách làm này, cứ mỗi chiếc chăn bà phải dùng hết 45 kg tằm.

Cách làm độc đáo và sáng tạo này đang cho bà thu nhập khá cao, đời sống công nhân trong xưởng ổn định với mức thu nhập từ 4-5 triệu đồng/tháng/người. Đặc biệt, chăn bông tơ tằm tự dệt ra luôn cháy hàng, kể cả vào những ngày hè oi bức.

Hiện bà Thuận có vùng nguyên liệu trồng dâu rộng 50 ha, nhà xưởng rộng 300 m2 và 50 hộ dân nhận gia công cho bà. Thời gian tới, bà dự định mở rộng thêm xưởng sản xuất, tăng thêm diện tích vùng nguyên liệu để tiến tới xuất khẩu sản phẩm chăn bông tơ tằm tự dệt ra nước ngoài.

Bảo Hân