Chuyên gia giải thích hiện tượng tái nhiễm Covid-19

Từ ngày 25/8 đến nay, thế giới ghi nhận 3 trường hợp đầu tiên tái nhiễm SARS-CoV-2 sau khi bình phục. 

Bệnh nhân thứ nhất là nam giới, người Hong Kong, mắc Covid-19 vào tháng 3 và đã khỏi bệnh. Bốn tháng sau, anh được phát hiện dương tính SARS-CoV-2 sau một chuyến đi nước ngoài.

Các nhà nghiên cứu ở Đại học Hong Kong cho biết, họ nhận thấy chủng virus trong hai lần mắc bệnh của người đàn ông khác nhau. Điều này chứng tỏ, anh bị nhiễm bệnh hai lần.

2 trường hợp tiếp theo được phát hiện ở Bỉ và Hà Lan. Họ đều mắc bệnh cách đây vài tháng và đã được chữa khỏi.

Dưới đây là trao đổi của bác sĩ Nguyễn Trung Cấp, Phó Giám đốc Bệnh viện Bệnh nhiệt đới Trung ương về những câu hỏi thường gặp nhất xung quanh vấn đề tái nhiễm SARS-CoV-2.

Xin ông cho biết, tái nhiễm SARS-CoV-2 là gì? Tái nhiễm có khác với tái dương?

Tái nhiễm là trạng thái một bệnh nhân đã khỏi hẳn bệnh, sau đó một thời gian nhiễm lại bệnh đó lần thứ hai.

Định nghĩa này khác với tái dương - trạng thái một bệnh nhân đang trong quá trình tiến triển của bệnh, đã có những giai đoạn xét nghiệm âm tính, sau đó lại xuất hiện những lần xét nghiệm dương tính sau đó.

Bác sĩ Nguyễn Trung Cấp, Phó Giám đốc Bệnh viện Bệnh nhiệt đới Trung ương

Cách phân biệt giữa các trường hợp tái nhiễm và tái dương hiện nay là gì, thưa ông?

Có nhiều phương pháp xét nghiệm để chẩn đoán nhiễm SARS-CoV-2, trong đó xét nghiệm RT-PCR nhằm tìm ra chất liệu di truyền (ARN) của virus thường được sử dụng nhất. 

Theo tiêu chuẩn của WHO, ở ngưỡng phát hiện 100 copy/phản ứng, xét nghiệm này đạt độ nhạy tới 95%. Với những bệnh nhân mắc mới hoặc đang hồi phục, nồng độ virus trong bệnh phẩm có thể ở mức “chấp chới” trên dưới ngưỡng, kết quả dương tính hoặc âm tính vì thế thường tùy theo mức độ tập trung virus trong bệnh phẩm lấy được.

Bên cạnh đó, xét nghiệm RT-PCR chỉ xác định được ARN của virus (là một mảnh trong cấu trúc của  virus). Với những ca đã khỏi bệnh nhưng còn những mảnh “xác” virus tồn lưu trong mô, bệnh phẩm lấy được qua xét nghiệm này vẫn cho kết quả dương tính.

Bởi vậy, để khẳng định bệnh nhân chưa khỏi hay đã khỏi bệnh, là ca tái dương hay tái nhiễm, bác sĩ thường phải chỉ định làm nhiều lần xét nghiệm. Đồng thời, phối hợp nhiều phương pháp xét nghiệm khác nhau như: xét nghiệm kháng nguyên, kháng thể, nuôi cấy virus,… và tổng hợp cùng các yếu tố lâm sang, dịch tễ khác.

Cơ sở chắc chắn nhất để khẳng định một bệnh nhân tái nhiễm virus là khi bệnh nhân đó từng nhiễm Covid-19 đã đủ tiêu chuẩn xác định khỏi bệnh, có một thời gian dài sạch virus.

Sau đó, người này bị nhiễm bệnh lại và nuôi cấy virus có mọc lại. Tức là ở lần nhiễm sau này, bệnh nhân mang virus sống chứ không phải mảnh xác virus tồn lưu từ lần nhiễm trước.

Xét nghiệm RT-PCR nhằm tìm ra chất liệu di truyền (ARN) của virus là phương pháp thường được sử dụng để chẩn đoán nhiễm virus SARS-CoV-2

Cơ thể thường sinh ra kháng thể với virus sau khi khỏi bệnh. Vậy có lý do nào để giải thích cho hiện tượng tái nhiễm Covid-19?

Đúng là cơ thể thường sinh ra kháng thể với virus sau khi khỏi bệnh. Nhưng cơ thể có giữ được mức độ kháng thể giúp bảo vệ lâu dài hay không thì tùy theo từng loại virus và từng cá thể người bệnh.

Có những loại virus tạo được kháng thể suốt đời như sởi, đậu mùa, quai bị. Tuy nhiên, có loại virus chỉ tạo được kháng thể trong thời gian ngắn hơn, thậm chí rất ngắn như cúm hoặc có kháng thể nhưng không diệt sạch được virus như viêm gan C, HIV,….

Khả năng tạo kháng thể mạnh hay yếu cũng tùy vào đặc tính riêng của từng người. Do SARS-CoV-2 chỉ mới xuất hiện, chưa có nghiên cứu khoa học khẳng định ca tái nhiễm Covid-19 do đặc tính chung của virus này hay do đặc điểm miễn dịch riêng của người đó.

Một số tác giả ở Hà Lan đã nghiên cứu trên các chủng coronavirus thường gây bệnh cảm lạnh (là họ hàng gần với SARS-CoV-2) trong nhiều năm. Những chuyên gia này nhận thấy, các kháng thể thường suy giảm sau vài tháng. Và trung bình, người bệnh sẽ tái nhiễm lại cảm lạnh hàng năm.

Với SARS-CoV-2, người ta cũng nhận thấy, mức kháng thể bảo vệ suy giảm khá nhanh sau vài tháng ở bệnh nhân khỏi bệnh. Tuy nhiên, virus gây bệnh Covid-19 có tái nhiễm nhanh chóng như các họ hàng của chúng gây bệnh cảm lạnh hay không thì hiện chưa có nghiên cứu đánh giá.

Người tái nhiễm SARS-CoV-2 có khả năng lây lan virus cao hay thấp? Việc điều trị cho những đối tượng này có giống với các ca thông thường?

Hiện nay, thế mới mới chỉ ghi nhận các ca tái nhiễm đầu tiên, bởi vậy chưa có dữ liệu để trả lời câu hỏi người tái nhiễm có khả năng lây lan virus cao hay thấp, tiến triển bệnh của họ có giống như nhiễm lần đâu hay không.

Về vấn đề điều trị, các bác sĩ sẽ căn cứ vào diễn biến cụ thể trên bệnh nhân để có phương án phù hợp.

Rất nhiều bệnh nhân sau khi nhiễm lần đầu, cơ thể sinh ra miễn dịch mạnh giúp tránh việc tái nhiễm, hoặc nếu tái nhiễm sẽ diễn biến nhẹ hơn. Cũng có trường hợp tạo miễn dịch rất yếu và ngắn nên lần nhiễm sau không khác lần đầu.

Cá biệt, có những bệnh như sốt xuất huyết, khi tái nhiễm một type khác, do phản ứng miễn dịch quá mức lại làm bệnh nặng lên rất nhiều.

Bởi vậy, với SARS-CoV-2, chúng ta hiện chưa có dữ liệu để biết việc điều trị ở bệnh nhân tái nhiễm sẽ đơn giản hay khó khăn hơn người mới nhiễm lần đầu.

Nguyễn Liên

Hà Nội có ca dương tính nCoV mới tại Cầu Giấy

Trung tâm Kiểm soát bệnh tật TP. Hà Nội vừa có báo cáo sơ bộ về một trường hợp dương tính SARS-CoV-2 tại Hải Dương, có liên quan đến Hà Nội.