Công trình thủy lợi hơn 1.000 năm tuổi của nước ta ở tỉnh nào?

Sau khi đánh tan quân Tống và bình định nội loạn, vua Lê Đại Hành lên ngôi và sáng lập triều đại Tiền Lê của nước Đại Cồ Việt. Để phục vụ giao thương và tăng khả năng điều động quân đội trong nước, vua đã cho tiến hành đào Kênh nhà Lê.

Kênh nhà Lê là công trình giao thông đường thủy kéo dài từ Cố đô Hoa Lư, Ninh Bình đến đèo Ngang, Hà Tĩnh, gần biên giới giữa Đại Cồ Việt và Chăm Pa thời bấy giờ. Kênh được tạo nên bằng sức người kết hợp tận dụng các đoạn sông tự nhiên có sẵn.

Các triều đại tiếp theo tiếp tục cơi nới và mở rộng Kênh nhà Lê. Có thời điểm, kênh dài hơn 500 km. Vì độ dài lớn nên hiện tại, nhiều tỉnh thành ở miền Bắc vẫn còn những đoạn sông với tên gọi “Sông nhà Lê”.

Kênh nhà Lê là hệ thống đường thủy nối liền 4 tỉnh Ninh Bình, Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh. Vì vậy, khi có giao tranh với các nước lân bang ở phía Nam, quân đội người Việt thời phong kiến có thể nhanh chóng tiếp ứng qua tuyến đường thủy này.

Đến kháng chiến chống Mỹ, các tuyến đường bộ quan trọng đều bị không quân Mỹ ném bom đánh phá. Trong hoàn cảnh đó, Cục Đường sông Việt Nam quyết định khôi phục Kênh nhà Lê để mở đường vận tải. Một ban chỉ đạo nạo vét kênh cũng được thành lập và có tên gọi KT65.

Đến năm 1965, toàn tuyến kênh có độ dài hơn 500 km, đoạn nông nhất có độ sâu từ 50-60cm và đạt 1-1,2 m khi thủy triều lên. Các thuyền có tải trọng trên 10 tấn có thể đi lại thông suốt.

Đại Việt sử ký toàn thư ghi đoạn Kênh Sắt được khởi đào từ năm 1003 do Lê Hoàn trực tiếp vào tận nơi chỉ đạo. Đoạn kênh này nối từ xã Diễn An (huyện Diễn Châu, Nghệ An) đến xã Nghi Yên (huyện Nghi Lộc, Nghệ An) với chiều dài 19 km. Tuy nhiên, khi đào đến Truông Sắt thì gặp khó vì nơi đây có mỏ sắt với nhiều đá quặng rắn trong lòng đất.

Nhiều triều đại bỏ công đào thông đoạn này nhưng không thực hiện được. Phải mất đến hơn 800 năm, tới năm 1866, ông Nguyễn Trường Tộ - khi ấy đang phải điều trị bệnh, vẫn đi bằng cáng để đến thị sát vị trí đào kênh.

Với vốn kiến thức khoa học, địa chất phong phú, ông cho cắm mốc, chỉ cách đào để tránh những nơi có đá, quặng rắn... Sau khoảng 1 tháng đào theo hướng dẫn của ông Nguyễn Trường Tộ, kênh Sắt đã được khơi thông.  

Tháng 12/2015, tại xã Nghi Yên, Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An, Sở Giao thông Vận tải tỉnh đã tổ chức Lễ khánh thành dự án tôn tạo di tích Kênh nhà Lê, nơi tưởng niệm 130 liệt sĩ ngành giao thông vận tải hi sinh trong giai đoạn Kháng chiến Chống Mỹ.

Đến tháng 7/2016, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã quyết định xếp hạng di tích cấp quốc gia với di tích lịch sử Kênh nhà Lê tại Nghệ An.

Kênh Vĩnh Tế là con kênh chảy qua địa phận hai tỉnh An Giang và Kiên Giang thuộc Đồng bằng sông Cửu Long. Kênh Vĩnh Tế cùng với Kênh nhà Lê là hai con kênh đào bằng tay lớn nhất Việt Nam thời phong kiến.

Trong đó, kênh Vĩnh Tế được xây dựng dưới thời nhà Nguyễn, dưới sự giám sát của vị quan tài giỏi Thoại Ngọc hầu Nguyễn Văn Thoại. Trong vòng 5 năm từ 1824 đến 1829, gần 100km kênh đã được hoàn thành nhờ công sức của khoảng 80.000 người dân và binh lính.