-Văn phòng báo chí Nhà Trắng (Mỹ) đã đặt câu hỏi NDN là hãng nào mà táo tợn đến vậy, Mỹ gây chiến ở đâu thì NDN có mặt ở đó. TuanVietNam tiếp tục cuộc nói chuyện với ông Misao Ishigaki.

Kỳ 1: Hãng truyền hình Nhật và cuộc chiến tranh phá hoại miền Bắc

Thế Nhà Trắng có gây sức ép gì với chính phủ Nhật không?

Tôi không biết. Chúng tôi chỉ được các đồng nghiệp Nhật, tác nghiệp ở Mỹ, có kể lại rằng trong một buổi họp báo ở Nhà Trắng, đại diện Nhà Trắng đã hỏi phóng viên Nhật hãng Nihon Denpa News (NDN) là hãng nào mà toàn đưa những tin "chống Mỹ" như vậy.

Sau này, chúng tôi vẫn có "duyên nợ" với những cuộc chiến tranh của Mỹ. Sau Việt Nam, là Afganistan, hay Iraq. Văn phòng Báo chí Nhà Trắng đã đặt câu hỏi NDN là hãng nào mà táo tợn đến vậy, Mỹ gây chiến ở đâu NDN có mặt ở đó.

Ở Nhật có câu ngạn ngữ là "cái hình nhân này làm cho người ta sợ hãi", và NDN là hình nhân đó đối với Nhà Trắng.

{keywords}

Ảnh cuộc biểu tình chống Mỹ trước 1973 tại Hà Nội. Ảnh do phóng viên NDN chụp

 Lúc đó, chính quyền Mỹ có động thái gì với NDN không?

Tôi còn nhớ có ba lần phim chúng tôi gửi về Tokyo, hồi đó chưa có đường bay thẳng, đã bị phía Mỹ can thiệp thu giữ. Tôi nhớ rõ là một lần ở Bangkok, một lần ở Moscow, khoảng năm 1968.

Ở Băngkok thì tôi có thể hiểu. Tôi cứ tưởng lúc đó Liên Xô là đồng minh của Việt Nam Dân chủ Cộng hoà và đối thủ chính của Mỹ trong Chiến tranh lạnh thì làm sao họ lại giúp Mỹ được?

Cuộc sống ở Moscow lúc đó khó khăn lắm. Dường như người Mỹ đã dùng tiền hối lộ những người liên quan đến việc chuyển phim, và thùng đựng phim của chúng tôi là đã bị thất lạc.

Ông tin chắc chứ?

Tôi có hai lý do để tin là có sự can thiệp của Mỹ.

Thứ nhất, lần đó chúng tôi quay cảnh Mỹ đưa trực thăng vào miền Bắc để giải cứu tù binh Mỹ, nhưng bất thành. Người Mỹ sợ những hình ảnh đó được phát đi toàn thế giới.

Thứ hai, chúng tôi đã mất cảnh giác là báo trước cho các đài truyền hình của Nhật, và của Mỹ như ABC, CBS và NBC là có những hình ảnh này. Thông tin về những thùng phim đã như thế đã bị tiết lộ.

Phong trào phản đối cuộc chiến tranh Việt Nam ở Nhật Bản bắt đầu từ bao giờ?

Có thể nói khi Mỹ bắt đầu ném bom miền Bắc. Trên truyền hình Nhật Bản chỉ sau đó ít ngày có phát hình trận ném bom xuống Đồng Hới vào ngày 7.2.1965.

Bình luận viên của Đài TBS mà chúng tôi đưa vào miền Bắc đã bình luận ngay trên đống đổ nát ở Đồng Hới sau trận ném bom. Cùng với những hình ảnh chúng tôi quay được, lời bình luận này đã gây ấn tượng cực kỳ mạnh với người dân Nhật Bản.

Ngay cả người Mỹ khi xem những hình ảnh này trên truyền hình Mỹ, cũng bắt đầu đặt câu hỏi về cuộc leo thang của Mỹ ra miền Bắc, liệu có đúng như họ nói là triệt phá ý đồ xâm lược miền Nam của Việt Nam Dân chủ Cộng hoà hay không.

Sau đó, chúng tôi tiếp tục đưa các bình luận viên của tất cả các đài truyền hình Nhật Bản, kể cả NHK, vào Hà Nội. Bên cạnh những hình ảnh chúng tôi chủ động quay và sau đó chào bán cho các đài, chúng tôi đề xuất từng chủ đề với các đài, và nếu đồng ý, họ cử bình luận viên theo chúng tôi vào Hà Nội. Hoặc có khi họ chủ động đề xuất với chúng tôi.

{keywords}

Ông Ishigaki Misao cùng đồng nghiệp tìm lại kỷ niệm đêm Hà Nội

 Phong trào phản chiến ở Nhật Bản đã tác động thế nào đến chính phủ Nhật?

Nhờ những hình ảnh chúng tôi quay được về xác máy bay có dòng chữ Yokohama, là căn cứ của Mỹ trên đất Nhật, mà người dân Nhật phản đối rất dữ dội về việc một nạn nhân của hai quả bom nguyên tử của Mỹ lại làm tay sai cho chính thủ phạm để huỷ diệt một dân tộc khác.

Nhưng, nói chung, có thể nói là phong trào phản chiến ở Nhật, trong đó có sự góp sức của chúng tôi, đã hoà cùng, và tương tác với các phong trào phản chiến ở châu Âu, và nhất là ngay trên đất Mỹ. Phong trào rộng lớn này đã góp phần buộc Mỹ phải ngồi vào bàn đàm phán, và sau đó ký kết hiện định hoà bình Paris để rút quân khỏi Việt Nam.

Ấn tượng của ông khi Hiệp định Paris được ký?

Tôi đã chứng kiến và quay nhiều cuộc bắn pháo hoa. Pháo hoa Trung Quốc rất đẹp, pháo hoa Nhật Bản cũng tuyệt vời. Nhưng cuộc bắn pháo hoa vào ngày 18.1.1973, tại khu vực hồ Hoàn Kiếm, để chào mừng Hiệp định Paris, là cuộc bắn pháo hoa đẹp nhất thế giới.

Tôi đã quay được những dòng người nô nức kéo về khu vực hồ Hoàn Kiếm, rồi vẻ mặt hân hoan, rạng ngời của họ ngước lên bầu trời - một bầu trời đầy ánh sáng không phải của bom đạn mà là hoà bình.

Sau bao lâu kể từ ngày 30.4.1975, NDN có mặt ở Sài Gòn?

Vào ngày 30.4.1975, tôi đang quay phim ở Paris. Tuy nhiên, NDN đã cử phóng viên tăng cường vào Hà Nội, và chạy xe co măng ca theo đoàn quân giải phóng. Tức là bộ đội giải phóng một địa phương thì chúng tôi có mặt ngay. Họ có mặt ở Sài Gòn ngay vào ngày đầu của tháng 5.1975.

Tôi vào Sài Gòn 1-2 tháng sau đó để làm bộ phim tài liệu "Việt Nam thống nhất". Lần đó, tôi đã tin rằng nền hoà bình đã trở lại trên toàn lãnh thổ Việt Nam...

Nhưng, tiếc thay, tôi lại phải chứng kiến tiếp hai cuộc chiến tranh nữa đối với với nhân dân Việt Nam. Tôi là quay phim chính của NDN trong cuộc chiến biên giới phía Tây Nam cuối năm 1978, và cuộc chiến tranh biên giới phía Bắc ngay đầu năm sau.

Cả hai cuộc chiến?

Tôi quay cả cuộc chiến tranh với Khmer Đỏ, khi bộ đội Việt Nam sang giúp Căm-pu-chia, và quay hình ảnh tập đoàn Pol Pot chạy khỏi Phnom Penh vào đầu năm 1979. Và sau khi Phnom Penh được giải phóng, văn phòng NDN được thành lập ở đó. Chúng tôi lúc đó là phóng viên chiến trường, làm 4 chương trình phóng sự lớn, và rất hay, về giải phóng Phnom Penh.

Thế rồi, ngay sau đó, lại xảy ra cuộc chiến tranh biên giới phía Bắc. Tôi vừa về Hà Nội, từ Phnom Penh, nên được cử lên Lạng Sơn quay phim.

Hình ảnh tôi nhớ nhất lại là một biển người (Trung Quốc) tràn sang Việt Nam. Lúc đó, tôi đi cùng với nhóm quay phim của Canada, để phát trên truyền hình Mỹ và Canada. Đạn hai bên bắn nhau ầm ầm trên đầu chúng tôi.

Lúc đó, tôi được giao nhiệm vụ phối hợp với nhóm Canada, chứ Văn phòng NDN vẫn cử người lên và chương trình của họ được phát ở Nhật.

Trong giai đoạn Việt Nam bị cô lập từ cuối những năm '70 đến đầu những năm '90, NDN làm gì tại Việt Nam?

Chủ yếu là đề tài kinh tế. Thời sự chủ yếu là cuộc sống của người dân và thuyền nhân, quả trình cải tạo công thương nghiệp, và xây dựng kinh tế mới.

Đó là thời kỳ khó khăn nhất, nghèo nhất, gạo thiếu, Mỹ, Nhật, và các nước phương Tây bao vây cấm vận, và, đặc biệt, là tác động của chủ nghĩa đại bá của Trung Quốc ở khu vực Đông Nam Á. Cả Mỹ và Trung Quốc, mỗi nước vì một lý do, đã đẩy Việt Nam vào thời kỳ khó khăn nhất. Rất nhiều người đi khỏi Việt Nam đi tị nạn vì lý do kinh tế.

Thế đến đầu những năm '90, khi các hãng nước ngoài được cho phép vào Hà Nội lập văn phòng thường trú, vai trò của NDN thay đổi thế nào?

Chúng tôi lúc đó hạn chế làm thời sự,mà chuyển sang làm phóng sự với tư cách là chuyên gia về Việt Nam. Các hãng mời chúng tôi làm rất nhiều. Chúng tôi có kinh nghiệm về Việt Nam, và đặc biệt vì đã sát cánh với họ trong thời kỳ khó khăn nhất nên dễ nhận được sự thông hiểu.

Hiện nay, với tư cách là hãng sản xuất truyền hình có 50 năm kinh nghiệm về đưa tin chiến sự, các ông có theo dõi tình hình căng thẳng ở Biển Đông hiện nay giữa Việt Nam và Trung Quốc không?

Tôi nghĩ nó cũng giống như sự căng thẳng của Nhật Bản và Trung Quốc trên biển, nên chúng tôi rất quan tâm. Sự quan tâm này đến mức độ là năm ngoái, khi đến Hà Nội, chúng tôi đã đến gặp ông Lương Thanh Nghị (Người Phát ngôn Bộ Ngoại giao), một người bạn cũ của NDN, đề nghị rằng nếu chính phủ Việt Nam cho phép làm phim về đề tài biển đảo, xin hãy ưu tiên cho NDN.

Ông nghĩ gì về việc cho tới hiện nay, chưa có hãng truyền thông nước ngoài nào được cấp phép thực hiện chương trình về biển đảo?

Tôi biết đây là vấn đề quan hệ quốc gia nên khá nhạy cảm và phức tạp. Chẳng hạn, đối với Nhật Bản tranh chấp không chỉ với Trung Quốc, mà cả Hàn Quốc, hay Nga, nữa.

Dường như trong cuộc chiến tranh Việt Nam, phía Việt Nam Dân chủ Cộng hoà rất có ý muốn đưa thông tin ra thế giới, tuy khả năng rất hạn chế, để tranh thủ sự ủng hộ của dư luận thế giới. Và, dù đưa tin hoàn toàn khách quan, NDN đã tham gia tích cực vào việc đó.

Ông có nghĩ rằng trong cuộc đấu tranh chủ quyền Biển Đông, Cộng hoà Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam, trong một điều kiện khách quan thuận lợi hơn rất nhiều lần, cũng nên làm một điều tương tự?

Tôi nghĩ vấn đề biên giới lãnh thổ nó khác so với cuộc Chiến tranh Việt Nam, bởi có nhiều nước liên quan. Tôi chưa thể nói trước điều gì.

Nếu trong chiến tranh phá hoại miền Bắc, các ông quay những hình ảnh máy bay Mỹ ném bom trường học, bệnh viện, khu dân cư, hay đê điều, tức là không phải những mục tiêu quân sự như phía Mỹ vẫn tuyên bố, thì những hình ảnh ngư dân Việt Nam bị thu bắt giữ, bị cướp tàu thuyền, ngư cụ..., có những điểm tương tự như vậy.

Tiếng nói của một bên thứ ba bao giờ cũng được coi là khách quan và thuyết phục hơn.

Chúng tôi rất muốn đến tận nơi để tìm hiểu sự thật, và từ đó mới có thể bình luận được. Một khi Việt Nam tin vào lẽ phải của mình, thì rất nên sớm cho phép truyền thông làm chuyện đó.

Lý do tại sao ông lại muốn NDN là hãng nước ngoài đầu tiên được phép làm về vấn đề tranh chấp chủ quyền Biển Đông? Có phải các ông tự tin rằng NDN thuyết phục được cả phía Việt Nam lẫn phương Tây về tính khách quan trong việc đưa tin từ miền Bắc?

Hãng nào chẳng muốn đi đầu về thông tin. Hơn nữa, nếu chúng tôi có mặt, chúng tôi sẽ cố gắng tìm hiểu sự thật và đưa tin về sự hiện diện của người dân của một quốc gia ở những quần đảo đó từ bao giờ, và quá trình thụ đắc đã diễn ra như thế nào.

Chẳng hạn, khi đưa tin về cuộc chiến tranh biên giới phía Bắc đầu năm 1979, rõ ràng chúng tôi quay được hình ảnh quân Trung Quốc vượt qua các cột mốc biên giới vào sâu trong lãnh thổ Việt Nam, chứ không phải quân đội Việt Nam vượt sang lãnh thổ Trung Quốc. Người xem biết ngay ai xâm lược ai.

Xin cảm ơn ông, và chúc dự định của ông sớm được thực hiện.

Huỳnh Phan