Trình bày tờ trình về dự Luật Giá (sửa đối) tại phiên họp Ủy ban Thường vụ Quốc hội chiều 19/9, Bộ trưởng Tài chính Hồ Đức Phớc cho biết, Chính phủ đề nghị bổ sung 2 mặt hàng do Nhà nước định giá gồm: Sách giáo khoa và hàng hóa, dịch vụ phục vụ nhiệm vụ quốc phòng, an ninh thực hiện đặt hàng, giao nhiệm vụ cho các đơn vị, doanh nghiệp lĩnh vực này sản xuất.

Không ấn định giá sách giáo khoa

Với sách giáo khoa, Bộ trưởng Tài chính cho biết, đây là mặt hàng có thị trường cạnh tranh hạn chế, ảnh hưởng lớn đến đời sống người dân. Mặt hàng này được Bộ Giáo dục và Đào tạo đề nghị bổ sung vào danh mục hàng hóa, dịch vụ do Nhà nước định giá.

Bộ trưởng Tài chính Hồ Đức Phớc

Tại Nghị quyết kỳ họp thứ 3 Quốc hội khóa XV đã thống nhất, yêu cầu bổ sung sách giáo khoa vào danh mục hàng hóa, dịch vụ do Nhà nước định giá khi sửa đổi Luật giá. Việc định giá mặt hàng này sẽ giao cho Bộ Giáo dục và Đào tạo định giá cụ thể.

Thẩm tra nội dung này, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính Ngân sách Nguyễn Phú Cường nhấn mạnh, đây là mặt hàng thiết yếu. Giá sách giáo khoa có phạm vi ảnh hưởng rất rộng, tác động trực tiếp đến người dân, trong đó có người thu nhập thấp. Vì vậy, cần thiết phải kiểm soát, khống chế giá để bảo đảm không tác động tiêu cực đến người tiêu dùng.

Tuy nhiên, cơ quan thẩm tra cũng lưu ý, hiện nay có nhiều đơn vị được phép phát hành sách, thị trường có tính cạnh tranh. Do vậy, để bảo đảm quyền lợi hợp pháp của người dân, nhất là người nghèo, Thường trực Ủy ban Tài chính Ngân sách đề nghị Nhà nước quy định giá bán tối đa; không ấn định giá, để các đơn vị phát hành sách quyết định giá bán cụ thể nhằm tạo tính cạnh tranh, góp phần hạ giá bán, bảo đảm quyền lợi của người dân.

Đồng thời, ông cũng lưu ý, cần kiểm soát việc tổ chức thực hiện, bảo đảm không để thông đồng giá.

Trước mắt phải duy trì Quỹ bình ổn giá xăng dầu

Liên quan đến chính sách bình ổn giá, ông Phớc cho hay, dự luật lần này điều chỉnh đưa biện pháp kiểm tra yếu tố hình thành giá để quy định một điều riêng, trở thành một khâu trong quy trình bình ổn giá; đưa biện pháp lập quỹ bình ổn giá trong nhóm biện pháp bình ổn giá có thời hạn để quy định một điều riêng.

Quy định như vậy một mặt để bảo đảm tính khả thi vì theo quy định hiện hành, khi có phát sinh trường hợp hàng hóa, dịch vụ thuộc danh mục cần bình ổn giá mới triển khai lập quỹ, không đáp ứng được tính kịp thời; một mặt tạo cơ sở pháp lý cho việc tiếp tục áp dụng công cụ quỹ bình ổn giá xăng dầu đang được quy định tại Nghị định 83/2014, được sửa đổi, bổ sung tại Nghị định 95/2021.

Trên cơ sở đó, tại dự luật quy định 4 biện pháp bình ổn giá có thời hạn gồm: Điều hòa, kiểm soát cung cầu; các biện pháp về tài chính, tiền tệ; quy định giá cụ thể, giá tối đa, giá tối thiểu hoặc khung giá; áp dụng biện pháp hỗ trợ về giá phù hợp với quy định của pháp luật và cam kết quốc tế mà Việt Nam là thành viên.

Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính Ngân sách Nguyễn Phú Cường

Thẩm tra nội dung này, ông Cường cho biết Thường trực Ủy ban Tài chính Ngân sách có 2 loại ý kiến về vấn đề cần thiết duy trì Quỹ bình ổn xăng dầu.

Đa số ý kiến tán thành với đề xuất của Chính phủ về việc cần thiết phải duy trì quỹ này. Lý do, Quỹ Bình ổn là một trong những công cụ điều tiết giá xăng dầu trong nước, là biện pháp kinh tế, không phải là can thiệp hành chính. Hơn nữa, trong bối cảnh hiện nay, khi thị trường xăng dầu của Việt Nam vẫn chưa hoàn toàn vận hành theo quy luật thị trường, còn có sự điều hành của Nhà nước, khi quản lý điều hành giá bán lẻ xăng dầu trong nước vẫn thông qua giá cơ sở thì việc bỏ Quỹ hiện tại là chưa phù hợp.

Thêm vào đó là thực tế thời gian qua cho thấy, khi giá xăng dầu thế giới biến động thì Quỹ bình ổn đã phát huy vai trò “điều hòa”, góp phần giảm được tần suất và mức điều chỉnh tăng giá bán xăng dầu, giảm biên độ biến động của giá, từ đó đã giảm thiểu các tác động tiêu cực đến sản xuất, kinh doanh, góp phần ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, ổn định đời sống người dân.

Hiện nay nhiều quốc gia trên thế giới đã và đang sử dụng mô hình Quỹ bình ổn để ổn định giá xăng dầu trong nước trong những tình huống biến động khó dự báo.

Do vậy, trước mắt vẫn cần thiết phải duy trì Quỹ bình ổn giá xăng dầu. Tuy nhiên, các ý kiến cũng đề nghị: Việc duy trì Quỹ bình ổn giá xăng dầu nên có thời hạn và thời điểm; việc điều hành quỹ này đòi hỏi linh hoạt hơn nữa; cần tăng cường trách nhiệm quản lý; tính công khai, minh bạch; có cơ chế giám sát chặt chẽ nhằm bảo đảm hiệu quả sử dụng, đúng ý nghĩa thực tế.    

Bên cạnh đó, một số ý kiến đề nghị không tiếp tục duy trì Quỹ bình ổn giá xăng dầu. Lý do quỹ này không nằm trong cân đối ngân sách nhà nước và nguồn hình thành được trích lập thông qua giá mua, do người tiêu dùng chi trả (300 đồng/1 lít).

Hiện nay, giá xăng dầu trong nước đã liên thông với giá thế giới. Việc lập quỹ bản chất là sự can thiệp của Nhà nước vào một loại mặt hàng có tính nhạy cảm rất cao với thị trường, khiến giá xăng dầu trong nước và thế giới không đồng nhất, không phản ánh đúng tính chất thị trường của hàng hóa.

Trên thực tế, khi thời điểm giá xăng dầu tăng cao như thời gian vừa qua, trường hợp quỹ bị âm thì doanh nghiệp vẫn phải chi từ quỹ, thậm chí là vay ngân hàng bù vào; còn khi giá xăng dầu thế giới xuống thấp, giá xăng dầu trong nước lại giảm chậm do phải trích lập quỹ, bù đắp cho phần quỹ âm trước đó, làm ảnh hưởng đến tâm lý người tiêu dùng...

Dự thảo Luật giá (sửa đổi) gồm 8 chương, 72 điều (so với Luật hiện hành đã bổ sung 3 chương) dự kiến sẽ trình Quốc hội cho ý kiến tại Kỳ họp thứ 4 vào tháng 10 tới đây.

Đề xuất đưa 14 hàng hóa, dịch vụ theo cơ chế giá thị trường

Bộ trưởng Tài chính cũng cho biết, qua rà soát, Chính phủ đề xuất đưa ra khỏi danh mục 14 hàng hóa, dịch vụ không phù hợp với tiêu chí xác định hàng hóa, dịch vụ do Nhà nước định giá và thực hiện theo cơ chế giá thị trường.

Đó là, dịch vụ hỗ trợ bảo đảm hoạt động bay, dịch vụ soi chiếu an ninh; một số nội dung của thủ tục cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất; dịch vụ trong lĩnh vực chứng khoán do các tổ chức cung ứng dịch vụ trong lĩnh vực chứng khoán cung cấp (trừ dịch vụ do nhà nước cung cấp).

Thuốc lá điếu sản xuất trong nước; thù lao dịch vụ đấu giá; dịch vụ quy hoạch; thù lao môi giới, dịch vụ đưa người lao động đi nước ngoài làm việc; thù lao công chứng; cho thuê, chuyển nhượng có thời hạn quyền khai thác tài sản nhà nước là công trình kết cấu hạ tầng; nước ngầm; dịch vụ sử dụng diện tích bán hàng tại chợ; nhà ở xã hội do cá nhân, hộ gia đình đầu tư, xây dựng; mặt nước; dịch vụ sử dụng khu vực biển cũng được đưa ra khỏi danh mục Nhà nước định giá.