Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ: "Nếu không nhanh chóng, sẽ thua ngay trên sân nhà"

Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ phát biểu trước 270 hiệu trưởng các trường đại học toàn quốc về nguy cơ tụt hậu trong đào tạo nguồn nhân lực.

"Dạy đại học như phổ thông cấp 4"

Tại hội nghị diễn ra sáng nay 7/1 ở Đà Nẵng, khi đề cập tới môi trường đảm bảo chất lượng giáo dục - đặc biệt là giáo dục đại học hiện nay đang có nhiều bất cập, Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ cho rằng, trách nhiệm trước hết thuộc về những người quản lý và cơ sở đào tạo.

Ông Nhạ nhìn nhận một trong những nguyên nhân khiến sinh viên ra trường không có việc làm đến từ phía nguồn "cung": Các trường hạn chế năng lực dự báo thị trường, chủ yếu đào tạo dựa vào năng lực đào tạo và kinh nghiệm vốn có.

Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ: "Cần thay đổi mạnh mẽ quản trị đại học". Ảnh: Lê Văn

"Nếu không nhanh chóng, chúng ta sẽ thua ngay trên sân nhà. Nếu không chú ý, lao động của Philippines, Malaysia sẽ tràn sang Việt Nam, trong khi lao động Việt Nam ra nước ngoài chủ yếu làm lao động chân tay".

Ngoài công tác dự báo, các trường đại học Việt Nam hiện cũng đang gặp nhiều khó khăn "nội bộ" trong việc nâng cao chất lượng từ vấn đề đội ngũ, cơ sở vật chất cho tới tài chính.

Hiện nay, tỉ lệ tiến sĩ trong tổng số giảng viên cả nước mới chỉ chiếm 17% là quá thấp, chưa đảm bảo chất lượng, “dạy ĐH mà như dạy cấp 4”.

Cùng với đó, cơ sở vật chất của các trường cũng còn nhiều khó khăn, bất cập. Gần 300 trường ĐH cả đầu tư nước ngoài cũng có trường nào ra hồn trường ĐH. Nhiều trường phải thuê cơ sở vật chất của đơn vị khác, có những trường trông như nhà kho. Phần lớn là dạy chay, học chay.

 Theo Bộ trưởng Nhạ, chính vì thiếu cơ sở vật chất, nhiều trường ĐH hầu như chỉ mở các ngành không cần tới phòng thí nghiệm, cơ sở thực hành dẫn đến cung vượt cầu.

 Hiện nay, kinh phí cho đào tạo sinh viên đại học trung bình 13 triệu/năm, tương đương khoảng 500 USD. Trong khi đó, mức kinh phí chi cho 1 sinh viên ở Mỹ là 16.000 USD đối với các trường công lập và 36.000 USD với các trường tư thục.

Điều này dẫn đến các trường hầu như phải tập trung toàn bộ thời gian cho việc mưu sinh để lấy thu bù chi, duy trì tồn tại; ít có điều kiện tập trung nâng cao chất lượng đào tạo.

Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ khẳng định, tình hình hiện nay buộc các trường đại học phải thay đổi mô hình quản trị, "không thay đổi là chết".

Hiện nay quản lý đại học còn nặng tính hành chính, làm hạn chế tính sáng tạo của các trường.

Để thảo luận chuyên sâu về các chủ đề nêu trên, hội nghị đã chia thành 3 nhóm thảo luận. Nhóm 1: Các giải pháp nâng cao tỷ lệ sinh viên tốt nghiệp có việc làm, đáp ứng yêu cầu của thị trường lao động.Nhóm 2: Các giải pháp tăng cường điều kiện đảm bảo chất lượng và nâng cao chất lượng đào tạo. Nhóm 3: Đổi mới quản trị ĐH/thực hiện tự chủ đại học

Người đứng đầu ngành giáo dục xác định các trường cần phải thay đổi quan hệ với các đối tác - mà trực tiếp là doanh nghiệp. Không phải đại học uy tín thì ngồi đợi doanh nghiệp phải đến mà phải cạnh tranh rất mạnh.

"Phần lớn chúng ta dành nhiều thời gian cho đào tạo. Quản lý là chủ yếu, nặng tính vụ việc. Cần phải đổi từ quản lý sang quản trị đại học" - ông Nhạ khẳng định.

Ông Nhạ cũng cho rằng, cần phân định rạch ròi giữa những người làm khoa học chuyên môn và những người làm công tác quản lý. Hiệu trưởng các trường đại học không nhất thiết phải là giáo sư hay tiến sĩ, mà phải là những người quản lý giỏi.

Ông Nhạ cũng cho biết, sắp tới, Bộ sẽ không tham gia nhiều vào công tác tuyển sinh của các trường mà chỉ tập trung vào việc hoạch định chiến lược cho ngành.

"Ba công khai đẹp nhưng dễ lừa..."

Ông Đặng Kim Vui, Giám đốc ĐH Thái Nguyên nhìn nhận chất lượng đại học đi xuống là do số lượng tuyển vào đào tạo quá nhiều so với năng lực thực tại của các trường. 

Đề cập tới chuyện gắn bó với cơ sở sử dụng lao động, ông Vui ví dụ, trường y là trường "hot" của ĐH Thái Nguyên, đào tạo sinh viên có thể lên tới một lớp 5-6 chục người và xuống các bệnh viện thì họ nói rằng không biết xếp các em làm việc gì. Hay như sinh viên Trường ĐH Kỹ thuật Công nghiệp cũng không thể nào xuống các xí nghiệp làm tranh việc công nhân được.

Ông Nguyễn Kim Vui: "Cần kiểm tra gắt gao 3 công khai"

 Đề cập tới vấn đề tự chủ đại học, ông Vui mạnh mẽ đề nghị  cần có chế tài để có thể phân quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm.

 “Tôi cho rằng người đứng đầu phải chịu trách nhiệm về việc tuyển vượt chỉ tiêu so với năng lực.

 Phải kiểm tra gắt gao về "3 công khai". "3 công khai" trên website có thể rất đẹp nhưng đi vào thực tế thì không phải như vậy. Có thể phần nào coi là đánh lừa xã hội cần phải quan tâm" - ông Vui cảnh báo.

 Về chất lượng đội ngũ giảng viên, ông Vui quan sát số tiến sĩ đã ít, nhưng ra trường không ham làm giảng dạy mà ham làm quản lý; hoặc là phấn đấu làm hiệu trưởng, hiệu phó chứ ít khi phấn đấu có những công trình nghiên cứu hay đào tạo sinh viên giỏi.

 “Về chương trình đào tạo và chuẩn đầu ra chúng ta đã làm nhưng tôi cho rằng làm chưa sâu sát và chưa bài bản. Chuẩn đầu ra nhiều khi cao quá hoặc làm gấp quá!”.

"Thất nghiệp là bình thường"

Nhìn nhận về con số trên 200,000 lao động có trình độ chuyên môn trở lên thất nghiệp, trong tham luận gửi trước tới hội nghị, ông Đỗ Văn Dũng, Hiệu trưởng Trường ĐH Sư phạm Kỹ thuật TP.HCM cho rằng “chúng ta thấy lớn, nhưng so với thế giới thì con số này có thể chấp nhận được. Tỷ lệ thất nghiệp cao là tình trạnng chung của thế giới không chỉ ở mỗi Việt Nam".

Ông Dũng đưa ví dụ ở Trung Quốc, năm 2010 tỷ lệ thất nghiệp chiếm 7% phần trăm số người trong độ tuổi lao động, giảm còn 4% trong năm 2013. Ngay cả những nước phát triển tỷ lệ lao động đã qua đào tạo thất nghiệp vẫn cao. Phần Lan là quốc gia có nền giáo dục tiên tiến, tuy nhiên tỷ lệ thất nghiệp có trình độ vẫn chiếm khoảng 12%. Như vậy con số 431 nghìn lao động đã qua đào tạo thất nghiệp ở nước ta là tình trạng bình thường.

"Chi phí cho sinh viên 500 USD/năm, lấy đâu ra chất lượng?"

<p>Ông Võ Văn Sen, Hiệu trưởng Trường ĐH Khoa học Xã hội và Nhân văn TP.HCM làm gần 300 hiệu trưởng đại học xôn xao khi đề xuất Bộ GD-ĐT cần "ra tay" với các trường kém chất lượng.</p>

Lê Văn

"Tốt nghiệp đại học phải tự tạo ra việc làm" "Vấn đề quan trọng nhất vẫn là việc làm của sinh viên, đào tạo làm sao để sinh viên tốt nghiệp có việc làm. Các vấn đề tiếp theo là những công cụ để có thể đạt được mục tiêu nói trên" - Thứ trưởng Ga cho hay.