Châu Á sẽ tiếp tục vững bước, viết tiếp những câu chuyện vẻ vang

Sáng 23/5, nhận lời mời của Chủ tịch kiêm Tổng Giám đốc Tập đoàn Nikkei Tsuyoshi Hasabe, Phó Thủ tướng Lê Minh Khái đã tham dự và có phát biểu quan trọng tại Hội nghị Tương lai châu Á với chủ đề “Vai trò lãnh đạo của châu Á trong một thế giới bất định”. Trân trọng giới thiệu toàn văn bài phát biểu của Phó Thủ tướng Lê Minh Khái tại hội nghị.

Thưa Ngài Tsuyoshi Hasebe, Chủ tịch kiêm Giám đốc điều hành Tập đoàn Nikkei!

Thưa các Nhà Lãnh đạo!

Thưa Quý vị đại biểu!

Tôi vinh dự thay mặt Chính phủ Việt Nam phát biểu tại Hội nghị Tương lai châu Á lần thứ 29 với chủ đề “Vai trò của châu Á trong một thế giới bất định”.

Tôi đánh giá cao Tập đoàn Nikkei đã có sáng kiến tổ chức Hội nghị Tương lai châu Á trong liên tục 3 thập kỷ qua, tạo diễn đàn quan trọng để chúng ta cùng chia sẻ tầm nhìn, thúc đẩy hợp tác vì sự phát triển bền vững và thịnh vượng của châu Á.

Tại hội nghị hôm nay, tôi muốn chia sẻ suy nghĩ về một số vấn đề đặt ra đối với kinh tế thế giới, đóng góp của châu Á trong giải quyết các thách thức toàn cầu và định hướng phát triển của Việt Nam.

I. Những vấn đề đặt ra đối với kinh tế thế giới và châu Á:

1. Thế giới đã và đang chứng kiến nhiều thay đổi nhanh chóng, khó lường mà chủ đề hội nghị đã gói lại trong 02 từ “bất định”. Tính bất định hiện nay bao trùm trong nhiều mặt của đời sống quốc tế, từ địa chính trị, địa kinh tế đến các khía cạnh về xã hội, môi trường, biến đổi khí hậu và các thách thức an ninh phi truyền thống.

Sau gần 3 thập kỷ tăng trưởng liên tục, kinh tế thế giới bước vào một một giai đoạn khó khăn, bất trắc với nhiều rủi ro gia tăng. Nhiều tổ chức quốc tế đang cảnh báo về một thập kỷ tăng trưởng thấp với năng suất không cải thiện của kinh tế toàn cầu.

Tôi cho rằng nền kinh tế thế giới đang đứng trước những thách thức chuyển đổi hết sức sâu sắc, toàn diện. Đó là: Thách thức trong việc duy trì liên kết kinh tế sâu rộng, đa tầng nấc và bảo đảm yêu cầu tự chủ chiến lược của mỗi quốc gia. Thách thức trong cải cách hệ thống quản trị toàn cầu nhằm bảo đảm vai trò, tiếng nói ngày càng quan trọng của các nước đang phát triển. Thách thức trong quản lý hiệu quả sự phát triển của các công nghệ mới nổi, nhất là trí tuệ nhân tạo, năng lượng mới, nhằm bảo đảm an ninh, công bằng, phát triển bao trùm, thu hẹp khoảng cách phát triển. Thách thức về huy động nguồn lực trong xử lý các vấn đề toàn cầu hiện nay như thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững (SDG), thích ứng với biến đổi khí hậu và chuyển đổi xanh.

Thế giới đang ở thời điểm hết sức then chốt. Chúng ta không có lựa chọn nào khác ngoài một tư duy phát triển mới bền vững và bao trùm, một cách tiếp cận hành động và đột phá vì phát triển bền vững, một quan hệ đối tác mới dựa trên nền tảng đoàn kết quốc tế, đề cao công bằng, chủ nghĩa đa phương và tôn trọng luật pháp quốc tế.

2. Trong tổng thể bức tranh tình hình thế giới và kinh tế thế giới nhiều biến động và bất định, châu Á vẫn là một khu vực tăng trưởng năng động và ổn định, thể hiện qua 3 dấu ấn sau:

Thứ nhất, trong khi kinh tế thế giới bấp bênh, phục hồi chậm và không đồng đều, châu Á tiếp tục là một đầu tàu về tăng trưởng, tập hợp những nền kinh tế đóng vai trò động lực thúc đẩy tăng trưởng kinh tế thế giới. Các nước châu Á năm 2024 dự báo tăng trưởng khoảng 4,5%, cao gấp 1,5 lần so với mức tăng trưởng toàn cầu.

Thứ hai, trong khi xung đột lan rộng, leo thang tại nhiều khu vực trên thế giới, châu Á tiếp tục là khu vực không xảy ra xung đột vũ trang trong nhiều thập kỷ, tạo nền tảng quan trọng cho phát triển. Cộng đồng ASEAN ngày càng hội nhập sâu rộng, toàn diện. Vai trò trung tâm, dẫn dắt của ASEAN tại nhiều cơ chế quan trọng như ARF, tiến trình ASEAN+3 và Cấp cao Đông Á (EAS)… ngày càng phát huy hiệu quả, đóng góp quan trọng vào duy trì hòa bình, ổn định, gắn kết các đối tác ngày càng sâu sắc hơn vào các tiến trình đối thoại và hợp tác, xây dựng lòng tin ở khu vực.

Thứ ba, trong khi xu hướng chính trị hóa hợp tác kinh tế, tình trạng phân tách, phân mảnh các chuỗi cung ứng có xu hướng gia tăng, châu Á vẫn là tâm điểm giao thương, là trung tâm của mạng lưới FTA và các liên kết kinh tế rộng khắp cả trong khu vực và liên khu vực. WTO dự báo châu Á sẽ đóng góp thêm 1,3% cho tăng trưởng xuất khẩu thế giới, dự báo ở mức 2,9% trong năm 2024. RCEP, CPTPP tiếp tục là những hình mẫu về hiệp định thương mại tự do liên khu vực, có quy mô kinh tế lớn nhất thế giới. Châu Á cũng là khu vực tiên phong trong thúc đẩy tăng trưởng xanh với sáng kiến Cộng đồng phát thải ròng bằng không châu Á (AZEC) của Nhật Bản, chuyển đổi số, ứng phó biến đổi khí hậu…

II. Về đóng góp của châu Á trong giải quyết các thách thức toàn cầu:

Thưa các Quý vị,

3. Nhìn lại 3 thập kỷ vừa qua, sau mỗi giai đoạn khủng hoảng, từ khủng hoảng tài chính châu Á năm 1997, khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008 - 2009 tới đại dịch COVID-19, châu Á đều vượt qua được khó khăn, hóa giải được thách thức và vươn lên mạnh mẽ hơn. Ngày hôm nay, chúng ta có thể cùng khẳng định rằng châu Á không chỉ là một cực tăng trưởng gồm những nền kinh tế quan trọng, có quy mô thị trường lớn mà đã trở thành một hình mẫu phát triển với các nhà tiên phong, dẫn dắt trong nhiều lĩnh vực mới. Châu Á không chỉ nắm trong tay tương lai của mình, mà còn có khả năng tạo chuyển biến tích cực đối với triển vọng phát triển của các khu vực khác và của toàn cầu.

Là một quốc gia châu Á, bước ra từ chiến tranh, Việt Nam quý trọng độc lập, hòa bình và tự do. Từng trải qua nghèo đói, từng bị bao vây, cấm vận, Việt Nam hiểu rõ giá trị của phát triển kinh tế, của đoàn kết quốc tế và mong muốn thúc đẩy hợp tác với các đối tác vì sự phát triển thịnh vượng chung. Với quan điểm “muốn đi nhanh thì đi một mình, muốn đi xa thì đi cùng nhau”, tôi xin đề xuất 3 bảo đảm và 03 phát huy cho sự phát triển và không ngừng nâng cao vai trò của châu Á trong tương lai.  

Về 3 bảo đảm:

Thứ nhất, bảo đảm môi trường hòa bình, ổn định làm tiền đề cho hợp tác và phát triển là điều kiện tiên quyết. Các quốc gia cần tôn trọng Hiến chương Liên hợp quốc và luật pháp quốc tế, nhất là Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển năm 1982. Mọi tranh chấp cần được giải quyết bằng biện pháp hòa bình; mọi xung đột cần được hóa giải; mọi sự đối đầu cần thay thế bằng hợp tác và đối thoại.

Thứ hai, bảo đảm lợi ích từ tự do thương mại và đầu tư được phân phối rộng khắp và bình đẳng giữa các quốc gia, tiếp tục củng cố niềm tin vào hợp tác kinh tế đa phương với WTO làm trung tâm. Hơn bao giờ hết, châu Á cần tái khẳng định cam kết duy trì mở cửa thị trường, đẩy mạnh hợp tác duy trì chuỗi cung ứng ổn định và bền vững. Tự do thương mại và đầu tư sẽ giúp các nền kinh tế châu Á nâng cao sức cạnh tranh, tiếp tục là lựa chọn hàng đầu của các nhà đầu tư quốc tế.

Thứ ba, bảo đảm hợp tác quốc tế, chủ nghĩa đa phương, cách tiếp cận toàn cầu, toàn dân, toàn diện trong giải quyết các thách thức chung, bảo đảm không ai bị bỏ lại phía sau trên con đường tương lai phát triển của khu vực.

Về 3 phát huy:

Thứ nhất, phát huy và củng cố năng lực thích ứng và sức chống chịu của các nền kinh tế châu Á và các doanh nghiệp của khu vực. Thông qua các khuôn khổ đa phương, các nền kinh tế khu vực cần tăng cường chia sẻ thông tin, phối hợp chính sách vĩ mô, kịp thời thúc đẩy các sáng kiến hợp tác kinh tế khu vực và liên khu vực. Bên cạnh đó, hợp tác về an ninh lương thực, an ninh năng lượng, an ninh mạng và kết nối thương mại nhằm đa dạng hóa nguồn cung là cần thiết nhằm góp phần củng cố an ninh kinh tế của khu vực châu Á.

Thứ hai, phát huy hiệu quả sử dụng nguồn lực nhằm thúc đẩy các động lực tăng trưởng mới về kinh tế xanh, kinh tế số. Các nền kinh tế khu vực cần chuẩn bị sẵn sàng để đón nhận các xu thế phát triển mới thông qua: Tham gia định hình các tiêu chuẩn, nguyên tắc quản trị các công nghệ đột phá, nhất là trí tuệ nhân tạo, điện toán lượng tử, năng lượng mới. Nghiên cứu, thí điểm và nhân rộng mô hình kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, kinh tế chia sẻ. Đẩy mạnh triển khai các sáng kiến khu vực như sáng kiến AZEC của Nhật Bản; Hiệp định Khung ASEAN về kinh tế số, kinh tế biển xanh, Chiến lược trung hòa carbon ASEAN…

Trong quá trình này, tôi đề nghị các nước phát triển tiếp tục quan tâm, dành sự hỗ trợ cho các nước đang phát triển về tài chính, chuyển giao công nghệ, nâng cao năng lực thực hiện cam kết về tăng trưởng xanh, giảm phát thải, nâng cao khả năng thích ứng với biến đổi khí hậu; tái đào tạo kỹ năng, đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao…

Thứ ba, phát huy hợp tác doanh nghiệp, giao lưu nhân dân, trao đổi văn hóa, du lịch. Trước những thách thức chung của khu vực, tôi kêu gọi cộng đồng doanh nghiệp đồng hành cùng Nhà nước trong thực hiện cam kết về phát triển bền vững, theo đuổi các mục tiêu dài hạn về kinh tế, môi trường và xã hội; tăng cường đầu tư vào khoa học - công nghệ, đầu tư vào con người, đầu tư xây dựng các cộng đồng bao trùm, tự cường. Đây là cơ hội để các doanh nghiệp châu Á xác lập vị trí trong các chuỗi cung ứng toàn cầu, xây dựng giá trị và thương hiệu.

Dù công nghệ có hiện đại tới đâu, con người vẫn là chủ thể chính, là mục tiêu và là động lực của quá trình hợp tác và phát triển. Bởi lẽ đó, bên cạnh giải quyết những vấn đề hiện tại, chúng ta cần quan tâm tới việc gieo mầm cho tương lai hợp tác của khu vực. Tôi mong các nhà lãnh đạo ủng hộ, thúc đẩy các chương trình giao lưu thanh thiếu niên (như Việt Nam đã triển khai rất hiệu quả với Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc và các đối tác ASEAN) để củng cố hiểu biết lẫn nhau và nuôi dưỡng lòng tin chiến lược cho những thế hệ kế cận.

Tôi cho rằng chúng ta còn nhiều dư địa để đưa làn sóng văn hóa châu Á với nhiều nét đẹp truyền thống tới bạn bè quốc tế, thông qua thúc đẩy hợp tác du lịch, giao lưu văn hóa với các quốc gia trong và ngoài khu vực. Một số nước ASEAN đang bắt tay triển khai sáng kiến một hành trình, nhiều điểm đến để thúc đẩy du lịch, quảng bá hình ảnh, truyền tải những nét đẹp văn hóa, con người của mỗi quốc gia.

Tương lai phát triển của châu Á không thể thiếu vai trò của Nhật Bản. Là một trong những nền kinh tế phát triển nhất khu vực, Nhật Bản đã có những đóng góp quan trọng cho hợp tác và phát triển của khu vực trong nhiều thập kỷ qua. Trong bối cảnh thế giới bước vào giai đoạn mới, gắn với xu thế chuyển đổi số, chuyển đổi xanh, với lợi thế về vốn, công nghệ và quản trị, tôi tin tưởng rằng Nhật Bản sẽ tiếp tục đóng vai trò dẫn dắt trong thúc đẩy hợp tác và phát triển kinh tế khu vực, hỗ trợ và đồng hành với các đối tác ở châu Á và ASEAN trên chặng đường này.

III. Ưu tiên, định hướng phát triển của Việt Nam và quan hệ hợp tác Việt Nam – Nhật Bản:

Thưa Quý vị!

Đồng hành cùng sự phát triển chung của châu Á, Việt Nam đã có những bước chuyển mình mạnh mẽ và tự hào là hình mẫu trong một số khía cạnh phát triển quan trọng.

Thứ nhất, nền kinh tế Việt Nam thay đổi tích cực, vượt bậc cả về chất và lượng. Quy mô nền kinh tế tăng hơn 53 lần, từ 8 tỷ USD vào năm 1986 lên mức 430 tỷ USD vào năm 2023. Thu nhập bình quân đầu người tăng khoảng 28 lần, từ 150 USD vào năm 1986 lên hơn 4.200 USD vào năm 2023. Chuyển dịch cơ cấu ngành, lĩnh vực diễn ra tích cực theo hướng chú trọng khai thác các thành tựu khoa học công nghệ, nâng cao năng lực cạnh tranh trong chuỗi giá trị và sản xuất toàn cầu.

Thứ hai, an sinh và công bằng xã hội được bảo đảm. Đời sống nhân dân được cải thiện rõ rệt cả về vật chất và tinh thần. Từ một quốc gia nghèo đói, đời sống nhân dân hết sức khó khăn, tỷ lệ hộ nghèo ở mức 60%, Việt Nam đã hoàn thành các mục tiêu Thiên niên kỷ (đưa tỷ lệ hộ nghèo theo chuẩn đa chiều về mức 2%), có sản lượng xuất khẩu gạo lớn thứ hai thế giới. Chỉ số phát triển con người nằm trong nhóm cao nhất trong số các nền kinh tế có cùng trình độ phát triển.

Thứ ba, trở thành hình mẫu trong lịch sử quan hệ quốc tế về sự vươn lên, hàn gắn, khắc phục hậu quả, xây dựng quan hệ sau chiến tranh và mở cửa, hội nhập quốc tế sâu rộng. Sau nhiều đau thương, mất mát liên tục của nhiều cuộc chiến tranh trong thế kỷ trước, chúng tôi đã kiên trì, nỗ lực không mệt mỏi với tinh thần “gác lại quá khứ, vượt qua khác biệt, phát huy tương đồng, hướng đến tương lai”. Từ một quốc gia bị bao vây, cấm vận do chiến tranh, Việt Nam đến nay có quan hệ với 193 quốc gia trên thế giới; có quan hệ với 30 đối tác chiến lược và đối tác toàn diện, trong đó có toàn bộ 5 nước Ủy viên thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc và 7 thành viên G7, 16 thành viên G20. Với 16 FTA đã ký kết và 3 FTA đang đàm phán, Việt Nam là “giao điểm”, mắt xích quan trọng trong các chuỗi cung ứng toàn cầu và khu vực và là một trong 20 nền kinh tế có quy mô thương mại lớn nhất thế giới.

Nhìn về tương lai, Việt Nam đang bước vào giai đoạn phát triển mới với tầm nhìn trở thành nước phát triển vào năm 2045. Để thực hiện  được mục tiêu này, Việt Nam chú trọng triển khai ba đột phá chiến lược về thể chế kinh tế, kết cấu hạ tầng và nguồn nhân lực; tiếp tục đổi mới mạnh mẽ tư duy, xây dựng, hoàn thiện đồng bộ thể chế phát triển bền vững về kinh tế, chính trị, văn hoá, xã hội, môi trường; khơi dậy mọi tiềm năng và nguồn lực, tạo động lực mới cho sự phát triển nhanh và bền vững đất nước.

Chúng tôi tiếp tục kiên định xây dựng một nền kinh tế độc lập, tự chủ và tích cực hội nhập quốc tế sâu rộng, thực chất và hiệu quả. Các quan điểm xuyên suốt là: Lấy nội lực là cơ bản, quyết định lâu dài, ngoại lực là quan trọng, đột phá. Lấy con người làm trung tâm, chủ thể, mục tiêu và động lực phát triển. Không hy sinh tiến bộ, công bằng xã hội, giá trị văn hóa, đạo đức và môi trường vì tăng trưởng kinh tế đơn thuần.

Việt Nam kiên trì triển khai chủ trương, đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, vì hòa bình, hữu nghị, hợp tác và phát triển, đa phương hóa, đa dạng hóa và hội nhập quốc tế toàn diện sâu rộng; triển khai chính sách quốc phòng “bốn không”.

Chúng tôi cũng đẩy mạnh xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh và kiên quyết đấu tranh với những sai phạm, tiêu cực nhằm củng cố, tăng cường niềm tin của nhân dân đối với Đảng, Nhà nước, chế độ và hệ thống pháp luật, siết chặt kỷ luật, kỷ cương, giữ vững và phát huy lợi thế về ổn định chính trị, thúc đẩy phát triển đất nước. Chủ trương đúng đắn này của Đảng Cộng sản Việt Nam đã nhận được sự tin tưởng, ủng hộ của đông đảo quần chúng nhân dân và dư luận quốc tế.

Để thực hiện các mục tiêu phát triển đã đề ra, chúng tôi mong muốn các đối tác, doanh nghiệp tiếp tục đồng hành, hỗ trợ Việt Nam. Với quan điểm lấy chất lượng, hiệu quả, công nghệ cao và bảo vệ môi trường là tiêu chí hàng đầu, Việt Nam ưu tiên thu hút các dự án đầu tư thuộc các ngành, lĩnh vực như: công nghệ cao, đổi mới sáng tạo, bán dẫn, năng lượng tái tạo, phát triển trung tâm tài chính, trung tâm đổi mới sáng tạo…

Về phần mình, Việt Nam cam kết tạo điều kiện thuận lợi, bảo vệ quyền, lợi ích chính đáng và hợp pháp của các doanh nghiệp, đối tác đầu tư, kinh doanh lâu dài, hiệu quả, bền vững tại Việt Nam. Chúng tôi nhìn nhận sự thành công của doanh nghiệp cũng là thành công của chính mình. Chính phủ Việt Nam sẽ luôn đồng hành cùng các doanh nghiệp, nhà đầu tư trong chặng đường sắp tới để cùng nhau hóa giải thách thức, biến nguy thành cơ, cùng nhau phát triển nhanh và bền vững.

Thưa Quý vị!

Việt Nam có được những thành công trên là nhờ phát huy tối đa nội lực, tranh thủ sự hỗ trợ, giúp đỡ của các đối tác quốc tế, trong đó có Nhật Bản. Tôi tin tưởng rằng quan hệ “Đối tác chiến lược toàn diện vì hòa bình và thịnh vượng tại châu Á và trên thế giới” giữa Việt Nam và Nhật Bản sẽ được cụ thể hóa thực chất, tích cực, đem lại lợi ích thiết thực cho người dân và đóng góp vào hòa bình, ổn định và thịnh vượng chung của khu vực.

Tiềm năng và dư địa hợp tác kinh tế giữa hai nước còn rất to lớn. Cộng đồng doanh nghiệp hai nước cần tích cực khai thác khuôn khổ quan hệ đối tác mới, đẩy mạnh liên kết kinh tế, hợp tác bảo đảm an ninh kinh tế, xây dựng các chuỗi cung ứng ổn định, trong đó ưu tiên liên kết, hợp tác đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao trong các lĩnh vực công nghiệp mới nổi, công nghệ số.

Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại của chúng tôi từng nói “Việt Nam là một bộ phận trong đại gia đình châu Á”. Người coi đất nước chúng tôi là một thành viên không tách rời, có con đường, số phận liên quan chặt chẽ tới “đại gia đình châu Á”, đóng góp cho hòa bình, ổn định và phát triển của khu vực là trách nhiệm của Việt Nam.

Ở thời điểm hiện nay, với điều kiện tốt hơn, kinh nghiệm phong phú hơn, chúng tôi mong muốn phát huy hơn nữa vai trò “là bạn tốt, là đối tác tin cậy, là thành viên có trách nhiệm” của khu vực và cộng đồng quốc tế nhằm đóng góp cho giải quyết các thách thức chung toàn cầu cũng như thúc đẩy sự phát triển nhanh, bền vững, bao trùm của khu vực và thế giới.

Tôi tin tưởng rằng với những giá trị nền tảng là sự đa dạng, năng động và tự cường, châu Á sẽ tiếp tục vững bước trên con đường tương lai, viết tiếp những câu chuyện vẻ vang, hoàn thành những sứ mệnh lớn lao trong thế kỷ 21.

Chúc Quý vị đại biểu, khách quý sức khỏe, hạnh phúc và thành công! Xin chúc Hội nghị thành công tốt đẹp!

Xin trân trọng cảm ơn.