Bộ trưởng Đào Ngọc Dung: 'Lương phải đủ sống'

Kết luận phiên chất vấn về những vấn đề liên quan đến ngành LĐ-TB&XH, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ đánh giá, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung trong nhiệm kỳ Bộ trưởng thứ 2 có rất nhiều kinh nghiệm trong quản lý Nhà nước và rất “thạo” trong việc đăng đàn trả lời chất vấn.

“Bộ trưởng nắm chắc vấn đề, trả lời đúng trọng tâm, giải trình thỏa đáng vấn đề đại biểu Quốc hội nêu. Đồng thời, Bộ trưởng cũng đề xuất nhiều giải pháp cả về việc hoàn thiện thể chế pháp luật, cũng như trong quá trình tổ chức thực hiện những nội dung thuộc trách nhiệm của Bộ LĐ-TB&XH”, Chủ tịch Quốc hội nói.

Trả lời câu hỏi của ĐB Dương Khắc Mai đặt ra sáng nay đối với quan điểm, chủ trương đầu tư nâng cao chất lượng giáo dục nghề nghiệp, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung cho biết, Chỉ thị số 21 cũng như Nghị quyết của Chính phủ đã đề cập rõ cần phải thực sự tập trung đầu tư, đổi mới và nâng cao chất lượng lĩnh vực này.

Việc thực hiện nêu trên để góp phần đào tạo nguồn nhân lực nói chung, nhất là nhân lực chất lượng cao, nâng cao năng lực cạnh tranh, hài hòa giữa đào tạo “thợ” với “thầy” cân đối trong quy mô đào tạo chung của đất nước.

Có 9 giải pháp, trước hết cần tập trung tạo chuyển biến về nhận thức xã hội về ý nghĩa của việc học nghề, yêu cầu kỹ năng nghề nghiệp để tiếp cận công việc mới, nâng cao thu nhập, liên thông học suốt đời; rà soát bổ sung toàn bộ hệ thống các chính sách về giáo dục nghề nghiệp, gắn giáo dục nghề nghiệp với thị trường lao động theo hướng mở, liên thông, thực hiện chủ trương "học văn hóa trong trường nghề"; đẩy nhanh lộ trình phổ cập nghề cho thanh niên nông thôn, đặc biệt là thanh niên miền núi… Tiếp đó là đổi mới chương trình nội dung, phương pháp, nâng cao hiệu quả liên kết đào tạo nghề với doanh nghiệp - đây là giải pháp đột phá. Cuối cùng đẩy mạnh hợp tác công tư, lấy đầu tư công dẫn dắt đầu tư tư.

Liên quan đến câu hỏi của ĐB Trần Văn Tiến về tốc độ tăng năng suất lao động, Bộ trưởng cho biết đây là 1 trong 2 chỉ tiêu chúng ta không đạt. Bộ trưởng xin phép các Phó Thủ tướng trả lời thêm.

Về việc hỗ trợ tiền thuê nhà, Bộ trưởng cho biết, trong Chương trình thực hiện Nghị quyết số 43, nhằm phục hồi thị trường lao động, thu hút người lao động quay trở lại thị trường, Quốc hội cho phép sử dụng tối đa 6.800 tỷ để hỗ trợ nhà ở cho người lao động. Sau khi Quốc hội có chủ trương, Chính phủ đã đưa ra tiêu chí phân bổ cụ thể.

Bộ đã bám sát đúng tiêu chí, mục tiêu, đối tượng thì sử dụng hết 4.500 tỷ, đến giờ này, tất cả các đối tượng thuộc diện đó đều được cấp tiền theo quy định. Còn lại 2.300 tỷ, do không sử dụng hết, không đúng mục tiêu, Bộ có trách nhiệm hoàn trả lại ngân sách, đề xuất sử dụng vào các chính sách khác cũng phục vụ lợi ích cho người lao động.

Câu hỏi của ĐB Nguyễn Hải Anh về việc đảm bảo quyền lợi cho người Việt Nam lao động ở nước ngoài khi đóng BHXH, Bộ trưởng cho rằng, đây là vấn đề liên kết giữa các nước, có sự thỏa thuận, hợp tác giữa các nước. Chúng ta đã ký kết hiệp định song phương với Hàn Quốc, người Việt Nam lao động tại Hàn Quốc chỉ phải đóng BHXH một lần. Như vậy lao động cả ở Hàn Quốc và Việt Nam không phải đóng bảo hiểm 2 lần. Với Nhật Bản, chúng ta đã tiến hành 5 vòng đàm phán nhưng chưa đạt được thành công.

Với người lao động Việt Nam làm việc tại nước ngoài, ở các nước chưa ký hiệp định song phương về bảo hiểm, Bộ trưởng cho biết, người lao động thường chỉ tham gia bảo hiểm y tế, bảo hiểm tai nạn, rủi ro, thương tật chứ không phải tham gia bảo hiểm tử tuất, bảo hiểm thất nghiệp.

Tháng 10 tới, khi sửa Luật BHXH và luật sửa đổi chính thức có hiệu lực, chúng ta sẽ có thay đổi trong vấn đề này.

Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà cho biết, trong sáng nay đã có hơn 40 lượt đặt câu hỏi chất vấn và thảo luận. Sau đại dịch Covid-19 và thế giới chuyển sang thích ứng giai đoạn bình thường mới, kinh tế xanh, kinh tế carbon thấp, kinh tế tuần hoàn. Các câu hỏi ĐBQH tập trung vào phát triển nhân lực chất lượng cao.

Phó Thủ tướng cho biết, thời gian tới, từ góc độ về quan điểm tư duy, chủ trương sẽ rà soát chính sách tăng trưởng xanh của đất nước, phát triển nguồn nhân lực, giáo dục và đào tạo, khoa học công nghệ. Tất cả những vấn đề này có liên quan mật thiết đến một trong ba đột phá đó là phát triển nguồn nhân lực.

Các ĐB nói rất chính xác về năng lực lao động của Việt Nam chưa đạt được bứt phá. Do vậy, cần tập trung cho vấn đề nghiên cứu, đổi mới sáng tạo, tập trung đầu tư cho nguồn nhân lực, có sự kết nối liên thông từ giáo dục phổ thông đến giáo dục trung cấp, cao đẳng, đại học, cao học và giáo sư, tiến sĩ. Điều này đòi hỏi sự kết nối liên thông giữa nghiên cứu cơ bản với nghiên cứu chuyển giao công nghệ và nghiên cứu triển khai. Trong đó, cần sự phân bổ các nguồn lực để tập trung đào tạo, đặc biệt đối với doanh nghiệp cần quan tâm đến nghiên cứu liên quan đến trí tuệ nhân tạo, blockchain, dược sinh học, kết nối vạn vật, máy tính lượng tử, năng lượng mới….

Đây là những tiềm năng tạo ra công ăn việc làm cho lao động, nhưng xuất phát điểm phải từ nguồn lực con người. Việt Nam có thể đi sau nhưng có thể đón đầu, đặc biệt trong chuyển đổi số, chuyển đổi xanh, chuyển đổi năng lượng.

Tranh luận với ý kiến của Bộ trưởng Đào Ngọc Dung về vấn đề để nợ, chiếm bảo hiểm xã hội nhưng không xử lý được, đại biểu Trương Trọng Nghĩa (đoàn TP.HCM) nhận định, đây là vấn đề rất nghiêm trọng nên không thể ‘bất lực’ như vậy được.

Tại diễn đàn Quốc hội, ông Trương Trọng Nghĩa đề nghị Viện Kiểm sát, Tòa án, Cơ quan điều tra và Ủy ban Tư pháp của Quốc hội vào cuộc để xử lý vấn đề này.

“Làm luật sư mấy chục năm, qua quan sát tôi thấy không thể nói không có cơ sở pháp lý để xử lý những trường hợp trốn đóng, chiếm dụng tiền bảo hiểm xã hội.

Chúng ta hoàn toàn có cơ sở để giải quyết vấn đề này, kể cả trách nhiệm hình sự. Chúng ta cũng phải xem cả trách nhiệm của cơ quan giám sát vấn đề này”, ông Trương Trọng Nghĩa nói.

Trước khi kết thúc phiên chất vấn buổi sáng, Chủ tịch Quốc hội mời 4 ĐBQH đặt câu hỏi.

ĐB Dương Khắc Mai (Đắk Nông): Tôi ấn tượng với Bộ trưởng từ đầu phiên chất vấn.

Đào tạo nghề là trang bị cho người lao động chiếc cần câu và cách câu cá. Thời gian qua, công tác đào tạo nghề đã đạt được các bước tiến quan trọng, tuy nhiên, số lượng đào tạo chưa tỷ lệ thuận với chất lượng lao động, tỷ lệ mất việc làm, thất nghiệp trong thanh niên rất đáng quan tâm. Đề nghị Bộ trưởng thể hiện quan điểm về vấn đề này, đưa ra giải pháp chiến lược, định hướng đào tạo nghề cho thanh niên, nhất là thanh niên miền núi, dân tộc thiểu số để đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế, xã hội của các địa phương.

ĐB Trần Văn Tiến (Vĩnh Phúc): Kết quả thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế- xã hội năm 2022 có 2 chỉ tiêu không đạt mục tiêu. Nguyên nhân nào dẫn đến không đạt mục tiêu, Bộ trưởng có giải pháp gì cho vấn đề này trong thời gian tới?

Chính sách hỗ trợ tiền thuê nhà cho người lao động đến nay đã hết thời hạn thực hiện nhưng mới giải ngân được 64,6%. Đề nghị Bộ trưởng lý giải nguyên nhân giải ngân chậm và nêu rõ trách nhiệm thuộc về ai trong vấn đề này?

ĐB Nguyễn Hải Anh (Đồng Tháp): Tại Chương trình hành động thực hiện Nghị quyết số 28, Chính phủ giao Bộ LĐ-TB&XH chủ trì đàm phán, ký kết các Hiệp định song phương về bảo hiểm xã hội, người lao động Việt Nam đi lao động ở nước ngoài.

Bộ đã triển khai thực hiện chỉ đạo này như thế nào, kết quả thực hiện trong 5 năm qua ra sao, giải pháp nào để đẩy nhanh việc ký Hiệp định song phương về bảo hiểm xã hội trong thời gian tới, nhất là các quốc gia có đông người Việt Nam lao động. Việc thực hiện đóng BHXH ở các nước chưa ký hiệp định ra sao? Bộ trưởng có suy nghĩ gì khi nhiều người lao động đi lao động ở nước ngoài vẫn phải đóng bảo hiểm xã hội hai lần?

ĐB Đỗ Chí Nghĩa (Phú Yên): Chỉ thị 21 của Ban Bí thư đặt mục tiêu đến năm 2023 thu hút được 50 đến 55% học sinh vào học các trường nghề, có ý kiến cho rằng đây là mục tiêu khó, nhưng sẽ dễ hơn rất nhiều nếu thống nhất được hệ thống giáo dục nghề nghiệp với hệ thống giáo dục phổ thông, và cùng một bộ thực hiện quản lý Nhà nước.

Hiện nay, trên cổng thông tin tuyển sinh của Bộ Giáo dục và Đào tạo không có tên các trường nghề của Bộ LĐ-TB&XH trong tổng kết năm học của các trường THPT cũng chỉ nêu tỷ lệ đỗ đại học như một sự vinh danh, không nêu tỷ lệ đỗ trường nghề. Đề nghị Bộ trưởng cho biết quan điểm về vấn đề này.

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cho biết, chiều nay Bộ trưởng LĐ-TB&XH và các thành viên Chính phủ liên quan sẽ tiếp tục trả lời chất vấn đối với nhóm vấn đề thứ nhất. Sau đó, phiên chất vấn và trả lời chất vấn sẽ tiếp tục với nhóm vấn đề thứ hai.

Tiếp tục trả lời chất vấn, Bộ trưởng LĐ-TB&XH Đào Ngọc Dung cho biết, về trường hợp hồ sơ hưởng trợ cấp bảo hiểm thất nghiệp trong 4 tháng đầu năm tiếp nhận 632.790 lượt người, so với cùng kỳ giảm 2,8%. Tổng số người đã có quyết định hưởng trợ cấp 4 tháng là 274.592 người, giảm 4,6% so với cùng kỳ. Số hỗ trợ được học nghề 7.308 người, tăng 17,9% so với cùng kỳ.

Làm sao để Bảo hiểm thất nghiệp trở thành bà đỡ trong thị trường lao động, Bộ trưởng cho biết, trong Luật Việc làm quy định rõ đối tượng, phạm vi, việc sử dụng quỹ bảo hiểm thất nghiệp. Bảo hiểm thất nghiệp là công cụ quản trị thị trường lao động, là bà đỡ của thị trường lao động.

Thời gian qua bảo hiểm thất nghiệp có nhiều cố gắng nhưng cũng cần điều chỉnh. Thời gian tới, phải xử lý làm sao khi người lao động và sử dụng lao động gặp khó khăn thì phải dùng bảo hiểm thất nghiệp, đặc biệt quan tâm đến hỗ trợ đào tạo, đào tạo nghề nghiệp...

Về ưu tiên dân số vàng, dân số trẻ, Bộ trưởng cho biết, Việt Nam là quốc gia dân số trẻ, đã đi qua thời kỳ dân số vàng một chặng đường dài, tốc độ già hóa dân số của nước ta cũng thuộc loại nhanh nhất. Do đó, tận dụng dân số vàng, dân số trẻ cũng là một cơ hội.

Giải pháp trong thời gian tới, phải tập trung nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia về nguồn nhân lực, đây là một giải pháp tổng thể. Để làm được vấn đề này, cần phải khắc phục về ngoại ngữ, kỹ năng nghề nghiệp, trình độ đào tạo và kỹ năng quản trị hệ thống.

Thời gian tới cần phải tăng cường đào tạo, chuẩn bị kịch bản cho dân số già, quy hoạch ngành, quy hoạch vùng phải gắn với quy hoạch nguồn nhân lực…

Về việc lập khống hồ sơ BHXH, Bộ trưởng cho biết, có những tình trạng như mượn hồ sơ tham gia BHXH, đến tháng 4 này có 3.700 trường hợp mà Bộ yêu cầu BHXH xử lý nghiêm, chủ yếu trong gia đình người này mượn của người kia.

Theo quy định, việc này phải đưa ra tòa tuyên hợp đồng này vô hiệu. Bộ đang nghiên cứu để xử lý thấu tình đạt lý để người lao động đóng bảo hiểm thật được hưởng thật.

Về câu hỏi tại sao trong luật hình sự có rồi nhưng chưa xử lý được tình trạng trốn đóng BHXH, Bộ trưởng cho biết, đây là vấn đề nhức nhối.

“Khi làm việc với TP.HCM cách đây hơn 1 tháng, tôi cũng nêu 84 trường hợp đề nghị TP xử lý. Nhưng chúng ta chưa xử lý 1 trường hợp nào theo luật hình sự, vì chưa có sự thống nhất nội hàm về trốn đóng và chậm đóng dẫn đến chưa có cơ sở để khởi tố. Chúng tôi sẽ bàn với cơ quan chức năng để xử lý”, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung nói.

XEM THÊM:

Bộ trưởng Đào Ngọc Dung: Sửa luật BHXH theo hướng tăng quyền lợi người đóngTheo Bộ trưởng Bộ LĐTB&XH, không nước nào cho rút BHXH dễ như Việt Nam. Thông lệ quốc tế chỉ cho rút khi người lao động mắc bệnh nan y hoặc chuyển định cư ở nước ngoài. Tuy nhiên, tinh thần sửa luật sắp tới sẽ không hạn chế quyền lợi của người đóng.

Thu nhập bình quân của người lao động 7,9 triệu đồng/thángBộ trưởng Đào Ngọc Dung cho biết, thu nhập bình quân của người lao động làm công ăn lương trong quý 1 năm 2023 là 7,9 triệu đồng, tăng 2,6% so với quý 4 năm 2022, tăng giá trị tuyệt đối là 204.000 đồng.

Nói về việc thu sai đối tượng BHXH, Bộ trưởng Tài chính Hồ Đức Phớc cho biết, năm 2003, chủ trương mở rộng độ bao phủ BHXH, BHXH Việt Nam đã có văn bản hướng dẫn cho một số tỉnh về đóng bảo hiểm xã hội. Có 54 tỉnh thu của 4.240 đối tượng từ năm 2003 đến năm 2016, đến năm 2016 thì có chủ trương dừng lại, nhưng có một số đối tượng vẫn nộp tiếp đến năm 2020 thì dừng hẳn.

Về bản chất và đạo lý không có gì sai, nhưng vẫn bị vướng về quy định pháp luật. Cụ thể, theo quy định của pháp luật, BHXH là phải có hợp đồng về giao kết bảo hiểm, nhưng ở đây, các chủ hộ kinh doanh không có hợp đồng giao kết, mà chỉ có hợp đồng của họ với nhân viên, những nhân viên của họ được nộp BHXH bắt buộc, nhưng đối với các chủ hộ thì không có hợp đồng với ai cả, nên không được nộp bảo hiểm.

Những đối tượng này vừa là chủ hộ, vừa là người lao động, vừa có thu nhập, nên việc được tham gia bảo hiểm có thể coi là chấp nhận được, nhưng pháp luật lại không quy định, nên có thể kết luận là sai đối tượng. Bộ trưởng cho rằng, tới đây, khi tiến hành sửa đổi Luật BHXH sẽ cho phép chủ hộ kinh doanh được tham gia BHXH bắt buộc.

Trả lời về chất vấn của đại biểu liên quan đến đào tạo nghề cho lao động nông thôn, Bộ trưởng NN&PTNT Lê Minh Hoan cho biết, thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, Bộ đã thiết kế phát triển khu vực kinh tế nông thôn gắn với nâng cao kiến thức, kỹ năng cho lao động nông nghiệp, lao động phi nông nghiệp là yêu cầu bức thiết.

Bộ NN&PTNT cùng Bộ LĐ-TB&XH thiết kế hệ thống chương trình, nhưng nhu cầu lao động xuất phát từ nhiệm vụ phát triển KT-XH ở địa phương của từng cấp xã, cấp huyện, tỉnh. Bộ trưởng khẳng định, đào tạo nghề nông thôn không chỉ là đào tạo nghề nông, mà đã chuyển từ tư duy sản xuất nông nghiệp sang tư duy kinh tế nông nghiệp. Tuy nhiên, kinh tế nông nghiệp là một chuỗi ngành hàng và những giá trị tích hợp, cần thêm những ngành nghề khác.

Căn cứ vào nhu cầu của địa phương, Bộ NN&PTNT sẽ tập trung đào tạo theo nhu cầu gắn với sự phát triển của địa phương. Bộ cũng đã đề ra kế hoạch tái cấu trúc đào tạo nghề nông thôn gắn với sự phát triển nông thôn. Thực hiện Nghị quyết 19, một trong những giải pháp đầu tiên là nâng cao năng lực của người nông dân, gắn liền với kiến thức và kỹ năng làm nghề nông cũng như những ngành nghề phi nông nghiệp, với tư duy của nền kinh tế nông nghiệp chứ không phải là tư duy sản xuất nông nghiệp.

Do vậy, cũng cần đào tạo theo chuỗi ngành hàng từ sản xuất, đến bảo quản, thu hoạch, chế biến, thương mại điện tử; mỗi khâu có ngành nghề kèm theo….

Bộ đã xây dựng 5 vùng nguyên liệu và đào tạo theo đúng quy trình để phát huy tất cả nguồn nhân lực phục vụ cho vùng nguyên liệu…

Ngoài ra, Bộ cấu trúc lại hệ thống các trường của Bộ, trong đó đã đặt hàng, giao nhiệm vụ, gắn với sự phát triển KT-XH của địa phương; Bộ cũng yêu cầu các trường, viện nghiên cứu chuyển giao tiến bộ kỹ thuật, đây cũng là cách để đào tạo nghề cho nông dân, để người nông dân nhận những giải pháp hữu ích, được đào tạo, sử dụng nguồn lực đó hiệu quả…

ĐB Lê Thanh Phong (TP.HCM) tranh luận: Bộ trưởng đã nêu rõ một trong nguyên nhân khiến người lao động rút BHXH một lần là do tình hình doanh nghiệp khó khăn, đứt gãy cung cầu khiến người lao động gặp nhiều khó khăn. Tôi không đồng tình với ý kiến chuyên gia nước ngoài cho rằng chỉ có Việt Nam mới có tình trạng rút BHXH 1 lần như thế, vì lao động Việt Nam khác với nước ngoài.

Giải pháp căn cơ để giải quyết tình trạng này là phải giải quyết tình trạng người lao động bị nghỉ việc, mất việc khiến cuộc sống của người lao động gặp khó khăn.

ĐB Trần Văn Khải (Hà Nam) nêu: Theo báo cáo của Cục Việc làm, trong 3 tháng đầu năm 2023 có 146.000 người nộp hồ sơ xin hưởng trợ cấp thất nghiệp. Đại biểu đề nghị Bộ trưởng cho biết, đến thời điểm hiện nay, bảo hiểm thất nghiệp đã hỗ trợ được bao nhiêu người trong số 146.000 hồ sơ đã nộp lên cơ quan chức năng?

Đề nghị Bộ trưởng cho biết có đề xuất như nào để quỹ bảo hiểm thất nghiệp phát huy tốt hơn vai trò bệ đỡ trong công tác an sinh xã hội trước bối cảnh kinh tế đang khó khăn như hiện nay?

ĐB Nguyễn Minh Tâm (Quảng Bình) nêu: Việt Nam đang bước vào thời kỳ dân số vàng và đã đi được một chặng đường dài, những năm tới, đất nước phải tăng tốc để tận dụng cơ hội này. Nhiều quốc gia trên thế giới đã bứt phá, phát triển nhanh nhờ tận dụng thành công giai đoạn cơ cấu dân số vàng. Tuy nhiên, cũng không ít quốc gia bỏ lỡ, chìm sâu trong bẫy thu nhập trung bình.

Việc biến cơ hội dân số vàng thành hiện thực là một thách thức trong chiến lược phát triển nhân lực Việt Nam hiện nay được nhiều cử tri mong chờ. Đề nghị Bộ trưởng cho biết các giải pháp đột phá, ưu tiên để tận dụng cơ hội này trong thời gian tới?

ĐB Lý Văn Huấn (Thái Nguyên) tranh luận và cho rằng, Bộ trưởng chưa trả lời vào trọng tâm câu hỏi.

Vấn đề liên quan đến việc lập khống, làm giả hồ sơ để hưởng chế độ BHXH, đây là một vi phạm hình sự chứ không phải vi phạm hành chính. Quan điểm của ĐB, với vấn đề vi phạm hình sự thì Bộ trưởng phải chỉ đạo xử lý các vụ việc này như thế nào?

Vấn đề trốn đóng BHXH, tại sao đến giờ chưa khởi kiện được dân sự và chưa xử lý theo Điều 216 của Bộ luật Hình sự. Vì trong Bộ luật Hình sự đã quy định vấn đề về tội phạm liên quan đến trốn đóng BHXH. Vì lý do gì, về cơ chế, về quy định của pháp luật, hay vì do các cơ quan bảo hiểm chưa cương quyết trong vấn đề này.

Nguyên nhân, lý do là gì để giải quyết dứt điểm trong thời gian tới. Bộ trưởng có chỉ đạo cụ thể liên quan đến lĩnh vực này như thế nào để giải quyết dứt điểm vấn đề này?

Số rút BHXH 1 lần từ 500.000 tăng lên 900.000 người/năm là rất đáng quan ngại

ĐB Nguyễn Anh Trí (Hà Nội) tranh luận: Con số người lao động rút BHXH 1 lần thời gian qua từ 500.000 lên 900.000 người/năm là rất đáng quan ngại. Người lao động rút BHXH 1 lần thường là bất đắc dĩ và là nguyện vọng thực sự của họ nên cần được tôn trọng, nhưng cũng cần phải có giải pháp để đảm bảo Quỹ bảo hiểm này được ổn định. Đây là vấn đề khó. Chúng ta nêu thông lệ quốc tế, tuy nhiên, như chuyên gia mà Bộ trưởng nêu thì khó áp dụng ở Việt Nam vì liên quan đến văn hóa sử dụng tiền đóng BHXH.

ĐB đồng tình với việc giải quyết theo hướng đảm bảo quyền lợi cho người gửi và giữ tính ổn định của Quỹ. Nên chăng việc cân nhắc phương án trong 5 năm đầu tiên nếu người đóng rút thì chỉ được trả lại bằng đúng số tiền đã đóng và 6-15 năm tiếp được trả số tiền họ đóng cộng với lãi suất tiết kiệm trung bình, trên 15 năm thì trả lại toàn bộ tiền họ đóng kể cả tiền cơ quan đã đóng cho họ.

Điều hành nội dung chất vấn, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ đề nghị Bộ trưởng Tài chính Hồ Đức Phớc giải trình về việc thu sai bảo hiểm xã hội đối với các chủ hộ kinh doanh cá thể. Tiếp đó, Bộ trưởng NN&PTNT sẽ trả lời chất vấn về đào tạo nghề, nâng cao trình độ cho lao động khu vực nông thôn…

Trả lời tranh luận của ĐB Trần Thị Diệu Thúy, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung nêu rõ nguyên nhân quan trọng, sâu xa nhất là làm sao cải thiện đời sống người lao động. Hai là thời gian qua, khi có ra thông tin thay đổi chính sách bảo hiểm, có thông tin ngược, dẫn đến người lao động ồ ạt rút BHXH 1 lần.

Bộ trưởng cho rằng ở đây có hạn chế do chưa quan tâm đầy đủ thông tin tuyên truyền đến người lao động. Do đó, nếu làm tốt hơn thông tin tuyên truyền để người lao động hiểu rõ thì có lẽ mức độ sẽ không nhiều như vừa qua.

Về sửa Luật BHXH như thế nào, Bộ trưởng cho rằng, cần tính tổng thể các chính sách liên quan đến bảo hiểm, nếu tiếp tục đóng 20 năm thì người lao động không chờ đợi được, mà nhất là ở những ngành, lĩnh vực thâm dụng lao động. Bộ trưởng Đào Ngọc Dung nêu quan điểm là giảm xuống 15 năm hoặc tiến tới có thể 10 năm theo thông lệ quốc tế, tương ứng là đóng ít hưởng ít, bên cạnh đó là nguyên tắc chia sẻ, nguyên tắc đóng hưởng và bình đẳng.

“Việc dừng rút bảo hiểm 1 lần là vấn đề khó khăn, nhưng có quy định về điều kiện, trường hợp nào được rút, mức độ rút như thế nào, trong thời gian tới Quốc hội sẽ xem xét quyết định chứ cá nhân Bộ trưởng không quyết định được, mong đại biểu thông cảm”, ông Đào Ngọc Dung nói.

Bộ trưởng cho hay, thời gian qua một bộ phận người dân, người lao động gặp không ít khó khăn, đặc biệt là tại các đô thị lớn. Về việc có cần gói hỗ trợ không thì cơ quan tham mưu đang đánh giá kỹ thực trạng tình hình, dự báo chính xác tình hình từ nay đến Tết và năm 2024 để có chính sách dài hạn và ngắn hạn. Bộ trưởng cũng chia sẻ, cá nhân ông không có thẩm quyền nói ngay, quyết ngay chính sách lúc này mà phải trình cấp có thẩm quyền xem xét quyết định.

Về đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao mà ĐB Nguyễn Hoàng Bảo Trân nêu, Bộ trưởng cho biết, việc bồi dưỡng, đào tạo phát triển nhân lực không chỉ riêng 2 Bộ LĐ-TB&XH và Bộ GD&ĐT mà còn có Bộ KH&ĐT có chức năng tổng hợp. Đối với Bộ LĐ-TB&XH và Bộ GD&ĐT phân công theo chức năng nhiệm vụ, hai bên có phối hợp chặt chẽ, phân công nhiệm vụ, không có trùng lặp, mà có sự liên thông.

Về hồ sơ giả, thu gom sổ bảo hiểm, trục lợi chính sách, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung cho biết, thời gian qua được xử lý quyết liệt. Bộ đẩy mạnh thanh tra xử lý, về kết quả cơ bản tình trạng này đã giảm đi.

Riêng thanh tra Bộ LĐ-TB&XH đã thanh tra 992 đơn vị, 2.995 kiến nghị được xử lý, ban hành 205 quyết định xử phạt. Trong 2 năm qua đã xử lý rất quyết liệt, từ sau chất vấn của Quốc hội năm 2021, Bộ vào cuộc quyết liệt. 1/3 số đoàn thanh tra để xử lý vi phạm BHXH. Qua đó giảm tình trạng chậm đóng bảo hiểm. Bộ sẽ cố gắng làm tốt hơn.

Về giải pháp căn cơ, Bộ trưởng cho biết phải tiến hành 5 giải pháp: Tập trung tuyên truyền chính sách pháp luật, nâng cao ý thức chấp hành của người sử dụng lao động; tập trung sửa đổi quy phạm pháp luật; tăng cường thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm; ứng dụng công nghệ thông tin kết nối cơ sở dữ liệu của bảo hiểm với dữ liệu dân cư; minh bạch cho người lao động biết tình hình đóng bảo hiểm của mình.

Về lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài, Bộ trưởng cho biết đây là giải pháp tạo công ăn việc làm, tăng thêm thu nhập và tạo điều kiện cho thanh niên tiếp cận công việc mới, tác phong làm việc mới, công nghệ mới.

Năm 2022 có 142.000 người đi lao động nước ngoài tập trung ở Nhật Bản, Hàn Quốc, Malaysia, Đài Loan và một số quốc gia khác. Thu nhập bình quân cao hơn, ở Đức (2.500 Euro), Nhật Bản (1.500 USD), Hàn Quốc (1.800 USD), thu nhập trung bình khoảng 600-700USD/tháng.

Các nước đánh giá chất lượng lao động Việt Nam nhìn chung tốt, ý thức tốt, kỹ năng tốt và quan trọng hơn là hiệu suất công việc tốt. Tuy nhiên, ngoại ngữ còn kém, ý thức tổ chức kỷ luật 1 bộ phận không tốt.

Với phương châm nâng cao năng lực đơn vị thực thi, tiếp tục đàm phán lựa chọn địa bàn, đối tác, vùng miền có hiệu quả, Bộ trưởng nêu rõ, không đưa lao động đi bằng mọi giá. Đồng thời xây dựng cơ sở dữ liệu để quản lý người đi, người về. Xử lý nghiêm các trường hợp lừa đảo lao động, trục lợi chính sách.

ĐB Lý Tiết Hạnh (Bình Định) đặt câu hỏi, Bộ trưởng đã nêu những con số về mất việc, giảm việc, tôi không phản đối, tuy nhiên sau lưng mỗi người lao động mất việc là cả một gia đình và có nhiều vấn đề xã hội khác. Có ý kiến cho rằng, khó khăn của doanh nghiệp và người lao động đang gặp phải hiện nay còn khó khăn hơn cả giai đoạn dịch Covid-19. Trong giai đoạn Covid-19, chúng ta đã phát huy rất tốt các gói hỗ trợ trực tiếp cho người dân và người lao động.

Vậy theo Bộ trưởng, có cần gói hỗ trợ trực tiếp cho người lao động như đã hỗ trợ trong giai đoạn Covid-19 hay không?

Liên quan đến đào tạo nghề, thước đo của dạy nghề là người học nghề có việc làm và có thu nhập. Và để làm được điều đó thì một yếu tố rất quan trọng là kết nối thị trường vận động trong và ngoài nước. Đề nghị Bộ trưởng nói rõ hơn về định hướng chiến lược trong giai đoạn tới.

ĐB Nguyễn Hoàng Bảo Trân (Bình Dương) nêu, thực tế hiện nay có rất nhiều trường đại học trên cả nước và học sinh tốt nghiệp THPT dễ dàng có được tấm bằng cử nhân sau 4 năm đại học, thậm chí sau đại học. Tuy nhiên, con số không nhỏ sinh viên, thạc sĩ không tìm được việc làm hoặc việc làm không đúng chuyên ngành và phần lớn lại phải mất một thời gian dài để cập nhật lại kiến thức cho phù hợp với thực tế công việc tại cơ quan, doanh nghiệp.

Đề nghị Bộ LĐ-TB&XH và Bộ GD&ĐT cho biết, thế nào là nguồn nhân lực chất lượng cao, chất lượng cao quy định ở trình độ nào, có quy định ngành nghề, lĩnh vực cụ thể? và có phải chúng ta đang lãng phí nguồn lực này? Hay do chưa xác định rõ nguồn nhân lực chất lượng cao để có hướng khuyến khích phát triển phù hợp với nhu cầu thực tiễn của thị trường lao động hiện nay.

Bên cạnh đó, đề nghị cần chỉ rõ nguyên nhân do đâu người lao động phải chịu trách nhiệm với quyết định của mình, nhưng trách nhiệm của 2 bộ đến đâu trên cương vị quản lý nhà nước của mình, có phải do trùng lợi khi giao nhiệm vụ mà dẫn đến tình trạng này hay không?

ĐB Lý Văn Huấn (Thái Nguyên) nêu tình trạng vi phạm pháp luật trong BHXH nay rất phức tạp, đặc biệt như việc lập khống hồ sơ BHXH. Theo báo cáo của Bộ trưởng, năm 2021, qua thanh tra, kiểm tra đã phát hiện và yêu cầu truy thu 9,5 tỷ đồng tiền chi sai về BHXH. Bộ đã xử lý những vi phạm này như thế nào và giải pháp trong thời gian tới để hạn chế vi phạm trong lĩnh vực này?

Nhiều ĐB đề cập về chậm đóng và nợ đọng BHXH, tại Bộ Luật dân sự và Bộ Luật Hình sự đã quy định về tội chậm đóng BHXH. Đề nghị Bộ trưởng làm rõ nguyên nhân chưa xử lý được hình sự trường hợp nào, việc chậm, trốn đóng BHXH thời gian qua là gì? Đề nghị Bộ trưởng nêu rõ giải pháp xử lý dứt điểm.

ĐB Nguyễn Thị Hồng Hạnh (TP.HCM):  Sàn giao dịch việc làm là một kênh để kết nối người lao động và doanh nghiệp. Đề nghị Bộ trưởng nêu rõ những giải pháp để giúp các sàn này trở thành địa chỉ tin cậy cho người lao động. Đồng thời, đại biểu cũng đề nghị Bộ trưởng cho biết những giải pháp để nâng cao chất lượng lao động của người Việt Nam ở nước ngoài trong thời gian tới?

ĐB Trần Thị Diệu Thúy (TP.HCM) tiếp tục tranh luận lần 2 với Bộ trưởng LĐ-TB&XH: Bộ trưởng có phân tích rất rõ về rút BHXH 1 lần, trong đánh giá của Bộ trưởng về nguyên nhân khiến nhiều người dân rút BHXH một lần ở phía Nam là do công tác tuyên truyền.

Cơ bản thống nhất với ý kiến này, tuy nhiên, ĐB cho rằng, mong muốn của người lao động đó là chính sách về BHXH phải nhất quán và tính ổn định lâu dài. 10 năm sửa luật thì lại có những chính sách về BHXH khác đi dẫn đến sự không an tâm của người lao động, khiến họ phải tính toán xem lợi ích của việc rút 1 lần sau đó tham gia lại như thế nào.

Bộ trưởng trả lời sửa luật theo hướng tăng quyền lợi, không hạn chế các quyền lợi của người lao động. Vậy tăng quyền lợi ở đây là gì để lao động theo dõi chất vấn sẽ an tâm hơn khi tham gia BHXH.

Trả lời câu hỏi chất vấn về quy hoạch mạng lưới giáo dục nghề nghiệp của ĐB Dương Minh Ánh, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung cho biết, không chỉ riêng lĩnh vực văn hóa nghệ thuật, thời gian qua khi thực hiện sắp xếp lại các đơn vị sự nghiệp công lập, các địa phương cũng đã sắp xếp lại hệ thống giáo dục nghề nghiệp. Việc thực hiện sắp xếp lại cơ bản được thực hiện đúng, tuy nhiên, cá biệt có một số trường hợp còn khiên cưỡng.

Ví dụ trường hợp ngành y lại xếp chung trường với ngành công nghiệp cơ khí, hoặc văn hóa nghệ thuật ghép chung với các trường khác, để đảm bảo tiêu chí giảm đầu mối chỉ còn 1 cao đẳng nghề tại địa phương. Bộ trưởng cho biết, với những ngành nghề có tính chất đặc thù, chuyên biệt, chẳng hạn như y tế, văn hóa, nghệ thuật, cần bố trí cho phù hợp.

Theo Nghị quyết số 19, chỉ sắp xếp đối với các trường khi có 3 năm liền hoạt động không hiệu quả. Tuy nhiên, thời gian qua, việc giảm đầu mối đã xuất hiện một số bất cập. Bộ trưởng cho biết, việc sắp xếp các trường trung cấp ở địa phương do địa phương quyết định, nên đề nghị các địa phương xem xét, rà soát vấn đề này để có giải pháp, quyết định thấu đáo.

Về vấn đề sửa luật BHXH và đảm bảo lương hưu cho đối tượng nữ giới, nam giới, Bộ trưởng cho biết, Bộ sẽ tiếp thu trong quá trình sửa đổi Luật BHXH, việc lấy ý kiến sửa đổi luật này cũng vừa được tiến hành, thu thập trong mấy tháng, tổng hợp được trên 380 ý kiến của các tập thể và nhiều ý kiến cá nhân.

Bộ đang tích cực trong công tác tiếp thu, tuy nhiên, về bảo hiểm phải thực hiện các nguyên tắc đóng – hưởng, bình đẳng và chia sẻ, đồng thời cần có các chính sách để tạo điều kiện thuận lợi nhất cho phụ nữ. Có ý kiến nói tại sao không tiến tới tiệm cận tuổi nghỉ hưu với tuổi nghề, Bộ trưởng cho biết, phải có nguyên tắc, theo thông lệ quốc tế, tuổi nghề khác hoàn toàn với tuổi nghỉ hưu. Chúng tôi sẽ nghiên cứu làm sao việc thực hiện theo nguyên tắc có chính sách khác.

Về việc rút BHXH một lần mà ĐB Nguyễn Thanh Cầm và Trần Thị Diệu Thúy đề cập, Bộ trưởng cho biết, trước năm 2019, số rút BHXH bình quân một năm khoảng 500.000 người, đến năm 2023, con số này tăng lên thành hơn 900.000 người, số rút bảo hiểm một lần gần bằng số người tham gia, đây là nguy cơ. Nếu tình trạng rút BHXH một lần không giảm, thì có nguy cơ khó đảm bảo an sinh xã hội cho người già, người đến tuổi về hưu, hệ thống chính sách an sinh xã hội khó đảm bảo tính bền vững.

Nêu nguyên nhân, Bộ trưởng cho biết là do thu nhập của người lao động ở mức thấp, tuyệt đại bộ phận rơi vào công nhân lao động, còn công chức viên chức thì rất ít. Đối tượng rút mấy năm vừa qua gia tăng ở khu vực công nhân và phía Nam (chiếm 72%), đây là vấn đề rất đáng suy nghĩ.

Vì sao rút BHXH 1 lần tăng lên, theo Bộ trưởng, không có quốc gia nào mà có cơ chế rút BHXH một lần dễ như Việt Nam, quyền lợi khi rút bảo hiểm xã hội một lần ở mức cao, công tác tuyên truyền về vấn đề này cũng chưa được thực hiện hiệu quả.

Bộ trưởng cho biết đã mời trực tiếp chuyên gia quốc tế về bảo hiểm sang "bày mưu, tính kế" xem cách nào khắc phục, thì vị chuyên gia nhận định "Việt Nam hào phóng quá, hào phóng từ chuyện cho hưởng 75%, hào phóng cả rút BHXH 1 lần, đương nhiên bây giờ chữa là khó". Thông lệ quốc tế chỉ cho rút BHXH trong 2 trường hợp: Mắc bệnh nan y, chuyển sang định cư nước ngoài.

Bộ trưởng cho rằng, cần sửa đổi Luật BHXH theo hướng không hạn chế quyền, tăng quyền lợi cho người đóng. Tại kỳ họp tới, Quốc hội sẽ bàn các phương án khác nhau để có những quy định xử lý vấn đề rút BHXH một lần hiệu quả nhất.

ĐB Bế Trung Anh (Trà Vinh) tranh luận: Bộ trưởng giải thích về năng suất lao động thấp có 2 nguyên nhân do KHCN, kỹ năng trình độ lao động. Tôi chỉ đồng ý một phần, tôi cho rằng còn do một nguyên nhân nữa rất lớn là do tính chịu trách nhiệm cá nhân còn thấp. Thay vì một cá nhân chịu trách nhiệm về việc đó thì chúng ta sẽ tổ chức cuộc họp. Năng suất lao động của nước ta chỉ bằng 1/10 số lượng người tham gia cuộc họp đó. Do đó, khi nhìn nhận nguyên nhân còn thiếu từ quy trình, thủ tục giải quyết công việc thì chúng ta triệt tiêu ngay giải pháp phối hợp với các bộ, ngành khác để có giải pháp tốt hơn trong việc nâng cao năng suất lao động.

ĐB Dương Minh Ánh (Hà Nội) tranh luận: Đồng tình với việc quy hoạch mạng lưới các cơ sở giáo dục nghề nghiệp. Tuy nhiên, qua giám sát nhiều ý kiến cử tri cho rằng, việc sắp xếp mạng lưới các cơ sở này tại các địa phương trong thời gian qua còn có nhiều khiên cưỡng, mang tính cơ học, chưa tính tới yếu tố đặc thù của một số lĩnh vực, dẫn đến nhiều bất cập trong đào tạo và tuyển sinh, nhất là trong lĩnh vực văn học, nghệ thuật.

Các chính sách, chế độ đặc thù cho nhà giáo giảng dạy đối với các lĩnh vực này cũng còn nhiều bất cập, khiến cho việc đào tạo nguồn nhân lực văn nghệ sĩ ngày càng khó khăn hơn. Đề nghị Bộ LĐ-TB&XH xem xét thấu đáo, đánh giá lại việc sắp xếp vừa qua, tránh làm thiếu hụt nguồn nhân lực văn hóa, nghệ thuật trong thời gian tới.

ĐB Nguyễn Thanh Cầm (Tiền Giang) nêu: Việc sửa Luật BHXH sắp tới sẽ khắc phục như nào những tồn tại vẫn còn về chênh lệch tỷ lệ hưởng lương hưu giữa phụ nữ và nam giới? Giải pháp căn cơ trong sửa luật để giải quyết thực tế lao động nữ trẻ rút BHXH 1 lần, ngoài lý do không có ý định tiếp tục làm còn có lý do chăm nuôi con nhỏ.

Qua tiếp xúc cử tri, nhiều cử tri cho rằng mức độ hỗ trợ cho người có công hiện nay còn thấp và có nguyện vọng tăng mức này. Trong bối cảnh người có công ngày một ít đi, tình hình phát triển KT-XH có nhiều khởi sắc, đề nghị Bộ trưởng cho biết quan điểm trong việc kịp thời tham mưu Chính phủ để nâng mưu hỗ trợ đối với người có công?

ĐB Trần Thị Diệu Thúy (TP.HCM) nêu, làn sóng rút BHXH 1 lần trong công nhân lao động thời gian qua không giảm mà còn có dấu hiệu gia tăng, đặc biệt tăng cao khi có thông tin Chính phủ chuẩn bị trình Quốc hội phương án sửa Luật BHXH.

Qua thông tin nắm được từ công nhân TP.HCM có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên, nhưng quan trọng nhất là sự bất an đối với sự ổn định của chính sách BHXH. Công nhân xem BHXH là của để dành của cá nhân nhưng lo sợ chính sách mới sẽ hạn chế quyền tự quyết, quyền tự chủ động và mức lương hưu sẽ không đủ sống. Do đó, đề nghị Bộ trưởng chỉ rõ giải pháp xử lý vấn đề này?

Điều hành chất vấn, Chủ tịch Quốc hội cho biết, trong sáng nay, có 2 ĐB tranh luận và 3 ĐB đặt câu hỏi. Cuối buổi sáng nay Quốc hội sẽ mời Bộ trưởng NN&PTNT giải trình về vấn đề đào tạo nhân lực khu vực nông nghiệp, nông thôn, đào tạo ngành nghề nông thôn... Bộ trưởng Tài chính giải trình thu không đúng đối tượng BHXH.

Sau 20 phút giải lao, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung trả lời nhóm câu hỏi tiếp theo.

Liên quan đến câu hỏi của ĐB Huỳnh Thị Phúc về thu BHXH bắt buộc đối với hộ kinh doanh cá thể, Bộ trưởng khẳng định, đây là sai về chủ trương. Sai của ai thì đây là trách nhiệm của cơ quan thực hiện là BHXH Việt Nam và BHXH các địa phương. Việc này có phát hiện sớm không thì đã phát hiện. Bộ đã có cuộc làm việc với BHXH, có văn bản chấn chỉnh việc làm. Thời gian qua những trường hợp còn đang phải thu chưa giải quyết được là do còn vướng mắc, còn lại đa số các địa phương đã xử lý linh hoạt với chủ hộ kinh doanh, nhiều trường hợp đã tự nguyện chuyển sang đóng bảo hiểm tự nguyện, nhiều trường hợp đề nghị thoái thu...

8 đoàn kiểm tra, trong đó có đoàn của Ban Kinh tế Trung ương cùng với Bộ đi kiểm tra cho thấy có địa phương báo cáo 62 trường hợp nhưng kiểm tra thực tế chỉ có 8 trường hợp, như vậy đã giải quyết căn bản.

Về có tiêu cực hay không, việc phát hiện tiêu cực vì trục lợi cái gì thì chưa phát hiện được nhưng sai thì có sai. Việc xử lý, Bộ đã trao đổi với Tổng giám đốc BHXH, chắc chắn phải xử lý theo quy định của pháp luật.

Giải pháp căn cơ, trong chương trình xây dựng pháp luật sẽ đưa đối tượng này vào nhóm đóng BHXH bắt buộc. Chúng tôi xin kiến nghị khi có Nghị quyết kết luận chất vấn: Cho phép Chính phủ có biện pháp cần thiết để đảm bảo quyền lợi người lao động như cộng nối thời gian đóng bảo hiểm, nếu như lao động có nhu cầu thì chuyển sang đóng bảo hiểm bắt buộc hoặc tự nguyện.

Trả lời câu hỏi của ĐB Nguyễn Duy Thanh, tại sao năng suất lao động Việt Nam thấp, Bộ trưởng cho biết có nhiều nguyên nhân, phụ thuộc 2 yếu tố. Thứ nhất là vốn, công nghệ; thứ 2 là kỹ năng trình độ của người lao động. Trong đó kỹ năng, trình độ của người lao động là một trong những khâu quan trọng.

Thời gian qua năng suất lao động thấp, nhưng tôi cũng không đồng tình khi gần đây một số người nói năng suất lao động người Việt Nam thấp hơn cả một số nước như Campuchia, Lào. “Tôi cho là không phải, không hoàn toàn thế”, ông Đào Ngọc Dung khẳng định.

Bởi vì năng suất lao động Việt Nam có nhiều yếu tố để thấp, thứ nhất là lực lượng lao động của chúng ta phân bố ở khu vực nông nghiệp rất cao, làm ra sản phẩm nhiều nhưng giá trị thương mại thấp.

Quy mô lao động Việt Nam rất lớn, do đó cũng một công việc ấy đáng lẽ một người làm nhưng đã san sẻ 2, 3, 4 người làm nên tỷ lệ thất nghiệp không cao.

Năng suất lao động Việt Nam so với mặt bằng chung thì có thể thấp. Thời gian tới cần cơ cấu lại lực lượng lao động, nâng cao chất lượng đào tạo, bồi dưỡng và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, đặc biệt là nguồn nhân lực chất lượng cao. Hạn chế sử dụng các ngành nghề, lĩnh vực thâm dụng lao động.

Trả lời ĐB Trần Hoàng Nguyên về thực trạng thu nhập, đời sống của người lao động ở KCN, KCX, Bộ trưởng cho biết, thu nhập bình quân của người lao động quý 1/2023 là 7,9 triệu đồng, tăng 2,6% so với quý 4/2022.

Trong đó ngành nghề cơ bản thâm dụng lao động nhiều như: Dệt may là 7,2 triệu, da giày 8 triệu, chế biến gỗ 7,4 triệu, điện tử là 9 triệu.

Các DN đã cố gắng rất lớn, DN và người lao động chia sẻ với nhau với phương châm “trong làm ăn khi thăng tiến thì cùng hưởng, khó khăn thì sẻ chia”.

Người lao động thời gian qua tuy chưa cải thiện nhiều nhưng về cơ bản được cải thiện. Các chính sách Nhà nước đặt ra, nhất là lương tối thiểu, thu nhập bình quân và các thu nhập khác cũng được thực hiện một cách cơ bản đảm bảo theo các quy định pháp luật.

Tuy nhiên, lương và thu nhập của người lao động còn thấp, đời sống còn khó khăn, nhất là ở các KCN, KCX, đối với lao động nữ càng khó khăn hơn.

Về tình trạng thất nghiệp thấp (2,25%) có sát với tình hình thực tế, Bộ trưởng khẳng định, việc đánh giá hoàn toàn khách quan và khoa học, dựa trên những tiêu chí cụ thể của quốc tế đưa ra.

Lo tích lũy của người lao động bị bào mòn, nhưng không bi quan

Dự báo thời gian tới, tình hình sản xuất kinh doanh sẽ khó khăn hơn, đặc biệt với ngành hàng thâm dụng lao động nhiều như: giày da, dệt may, túi xách, xuất khẩu... Tuy nhiên có thể đời sống lao động việc làm, tỷ lệ thất nghiệp gia tăng nhưng không nhiều.

“Chúng tôi lo nhất, sau một thời gian ảnh hưởng Covid-19 đã làm bào mòn tích lũy của người lao động, do đó càng ngày sẽ càng khó khăn hơn. Chúng ta cũng không nên quá bi quan về tình hình này do quy mô lao động 51,3 triệu lao động trong khi đó thất nghiệp chính thức là 297.000 người, giãn việc, mất việc hơn 506.000 người”, ông Đào Ngọc Dung nói.

Nếu so sánh thì tỷ lệ này hoàn toàn kiểm soát được. Năm 2021, chúng ta lo lắng về đứt gãy chuỗi cung ứng lao động khi dòng người về quê nhưng đã không để xảy ra. Thời điểm này không chủ quan nhưng không bi quan. Chúng ta sẽ làm nhiều giải pháp để giữ chân người lao động, ổn định đời sống.

ĐB Huỳnh Thị Phúc (Bà Rịa - Vũng Tàu) tranh luận các vấn đề liên quan đến chính sách BHXH được cử tri và đông đảo nhân dân quan tâm. Như Bộ trưởng đã xác định qua kết quả giám sát, nhiều địa phương có tình trạng thu BHXH bắt buộc đối với các chủ hộ kinh doanh cá thể trong khi các đối tượng không thuộc đối tượng phải đóng bảo hiểm bắt buộc.

Quan điểm của Bộ trưởng tại chất vấn hôm nay là xác định ưu tiên lợi ích của người dân là hàng đầu.

Tuy nhiên, cơ quan BHXH đã không thực hiện đúng với quy định của pháp luật, gây ảnh hưởng trực tiếp đến quyền và lợi ích của các đối tượng liên quan. Có đối tượng đã phải đóng trong gần 20 năm.

Đề nghị làm rõ có tiêu cực trong thu bảo hiểm xã hội hay không? Trách nhiệm thuộc về cơ quan nào? Hướng xử lý trong thời gian tới?

ĐB Nguyễn Đại Thắng (Hưng Yên) nêu: Thời gian qua, công tác đào tạo nghề cho lao động nông thôn chưa được quan tâm đúng mức, hiệu quả đào tạo nghề cho lao động nông thôn không đồng đều với các vùng trong cả nước. Công tác dự báo nhu cầu đào tạo nghề, hỗ trợ việc làm có mặt còn hạn chế. Đề nghị Bộ trưởng cho biết nguyên nhân và giải pháp để khắc phục những hạn chế, bất cập nêu trên để nâng cao chất lượng đào tạo nghề cho lao động trong thời gian tới.

ĐB Nguyễn Duy Thanh (Cà Mau) cho biết, người Việt Nam thông minh và chịu khó nhưng làm thế nào để nâng sức lao động phát triển và thoát khỏi vùng chuẩn của khu vực ASEAN, ngang bằng các nước trên thế giới.

ĐB Trần Hồng Nguyên (Bình Thuận) đề nghị Bộ trưởng cho biết thực trạng thu nhập và đời sống hiện tại của công nhân lao động hiện nay. Để công nhân yên tâm gắn bó với công việc, đề nghị Bộ trưởng cho biết cần quan tâm và có những giải pháp căn cơ gì để chăm lo, hỗ trợ cho đời sống của công nhân lao động tại các khu công nghiệp, khu chế xuất?

ĐB Nguyễn Thị Tuyết Nga (Quảng Bình) nêu: Năm 2023 kinh tế nước ta đứng trước nhiều thử thách, thị trường lao động, việc làm đối mặt với nhiều rủi ro, tình trạng mất việc làm diễn ra trên quy mô toàn cầu. Trong khi đó, báo cáo của Bộ LĐ-TB&XH lại cho thấy, số liệu lao động mất việc làm ở nước ta thấp, số lao động mất việc, thôi việc 279.409 người, lao động bị ngừng việc không lương 17.003 người.

Đề nghị Bộ trưởng giải trình rõ về những đánh giá và số liệu của báo cáo đã sát với thực tiễn hay chưa? Bộ trưởng dự báo và giải pháp cho thị trường lao động nước ta trong thời gian tới như thế nào?

Bộ trưởng Đào Ngọc Dung trả lời câu hỏi về việc thu hút học sinh vào trường nghề không phải điều dễ dàng. Số trung cấp nghề tăng do áp dụng nguyên tắc (9 cộng và mô hình của Nhật Bản). Tức học sinh sau tốt nghiệp phổ thông vào thẳng trường nghề vừa học văn hóa vừa học nghề. Khi ra trường vừa có bằng nghề và tốt nghiệp phổ thông.

Trả lời câu hỏi có lãng phí không, Bộ trưởng trả lời chưa có đánh giá nhưng cũng không hoàn toàn lãng phí, thời gian tới sẽ có đánh giá đích thực về vấn đề này. Tuy nhiên, cũng theo Bộ trưởng, việc vừa học nghề vừa học văn hóa giúp rút ngắn thời gian, và có lẽ thích ứng hơn, tạo thuận lợi hơn cho ra trường có thể tham gia thị trường lao động. Mô hình này các nước đang phát triển cũng áp dụng như Đức, Nhật Bản và Canada. Trong Chỉ thị 21 của Ban Bí thư cũng có kết luận vấn đề này.

Về lao động đi nước ngoài tăng nhưng bị lừa, Bộ trưởng cho biết, lao động đi nước ngoài năm 2022 là 142.000 người, đi theo luật Người Việt Nam lao động ở nước ngoài, do các công ty được cấp phép đưa đi (hiện có 482 doanh nghiệp được cấp phép). Lao động mà đi qua những doanh nghiệp này thì ít khi bị lừa.

Phần đông lao động bị lừa qua các "công ty ma" không được cấp phép, trá hình. Cũng có một số trường hợp công ty được cấp phép nhưng lừa đảo. Lừa đảo cả 2 đầu: Lừa đi để thu tiền môi giới cao hơn, lừa không đúng ngành nghề. Thời gian qua Bộ cũng xử phạt nhiều, trong năm 2022, Bộ đã thanh tra, xử phạt 62 doanh nghiệp và 4 doanh nghiệp thu hồi giấy phép.

Về chậm, trốn đóng BHXH, Bộ trưởng cho biết, số chậm đóng khoảng hơn 3.000 tỷ đồng. Số người bị ảnh hưởng do chậm đóng hơn 206.000 người đều được kết nối để giải quyết chính sách theo đúng quy định.

Về giải pháp, Bộ trưởng cho rằng, cần sửa luật, quy định hành vi để xử phạt nghiêm minh. Thông thường chậm đóng chủ yếu do kiểm tra, thu chi của các cơ quan quản lý chưa đến nơi đến chốn. Thời gian tới các cơ quan sẽ tăng cường kiểm tra, tuy nhiên, điều lo ngại nhất là việc trốn đóng bảo hiểm.

Về khai trình lao động, Bộ trưởng cho biết, thời gian qua làm chưa đến nơi đến chốn, kết nối khai trình với Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư và Cơ sở dữ liệu về thuế. Hai khai trình này kết hợp thì khó có thể để xảy ra tình trạng như ĐB nói.

Về nâng cao chất lượng cơ sở giáo dục nghề nghiệp, theo Bộ trưởng, cần quy hoạch lại mạng lưới cơ sở giáo dục nghề nghiệp; tiếp tục sắp xếp lại mạng lưới ở địa phương gắn với quy hoạch phát triển KT-XH, quy hoạch vùng, quy hoạch ngành nghề, lĩnh vực và xếp mạng lưới các cơ sở của các Bộ ngành.

Về lao động nữ, Bộ trưởng cho biết, tối qua có đọc về lao động ngành nghề dệt may, giày da. Bộ trưởng chia sẻ, mới đây cũng có đi kiểm tra một số địa phương, ăn cơm cùng công nhân, nhận thấy hầu hết các ngành nghề dệt may, giày da phần lớn là lao động nữ. Thời gian qua mất việc, giãn việc phần đông rơi vào lao động nữ, 3 triệu người về địa phương cũng chủ yếu là mẹ đem theo con.

Do đó phải đào tạo ngay từ sớm, chăm lo ngay từ khi chưa thất nghiệp.

Bộ trưởng cho biết đã đề ra các nhóm giải pháp như tiếp tục tạo điều kiện cho doanh nghiệp sản xuất kinh doanh, tạo việc làm; chăm lo hệ thống cơ sở phúc lợi xã hội thiết yếu, chủ động đào tạo từ sớm, từ xa có thể bố trí việc mới, đồng thời phối hợp với địa phương có cơ chế chính sách hỗ trợ tín dụng hoặc tìm việc làm thủ công cho lao động nữ tại cơ sở.

XEM THÊM:

Bộ trưởng Đào Ngọc Dung: Thu nhập tốt lên, người lao động sẽ không rút BHXH“Để giảm và tiến tới không rút bảo hiểm xã hội một lần cần nhiều giải pháp, đặc biệt việc tạo công ăn việc làm, thu nhập đời sống phải tốt lên. Ngoài ra cũng cần điều chỉnh các chính sách phù hợp”, Bộ trưởng Bộ LĐTB&XH Đào Ngọc Dung nói.

ĐB Nguyễn Thị Việt Nga (Hải Dương) nêu: Theo báo cáo của Bộ LĐ-TB&XH, phần lớn các trường cao đẳng, trung cấp trong hệ thống giáo dục nghề nghiệp đều tuyển sinh đào tạo cho đối tượng học sinh tốt nghiệp trung học cơ sở.

Tuy nhiên, có một thực trạng là nhiều học sinh tốt nghiệp THCS lại không thi được vào các trường THPT công lập. Cho nên chọn học các trường trung cấp này chỉ với mục đích là có tấm bằng tốt nghiệp THPT rồi lại tiếp tục thi vào các trường đại học. Như vậy là có sự lãng phí không hề nhỏ trong đào tạo trung cấp nghề. Đại biểu đề nghị Bộ LĐ-TB&XH cho biết có khảo sát cụ thể về vấn đề này chưa và giải pháp của Bộ để khắc phục trong thời gian tới.

Trong những năm qua, tỷ số lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài tăng rất nhanh. Tuy nhiên, số lao động bị lừa đi xuất khẩu lao động dưới nhiều hình thức cũng khá nhiều, gây rất nhiều hậu quả nghiêm trọng. Nguyên nhân của tình trạng vừa nêu theo Bộ trưởng là gì và những giải pháp khắc phục của Bộ trưởng trong thời gian tới?

ĐB Trần Quốc Quân (Long An) nêu: Theo báo cáo của Bảo hiểm xã hội Việt Nam, số tiền chậm đóng bảo hiểm đến năm 2022 là 8.560 tỷ đồng, chiếm 2,69% như Bộ trưởng đã nêu. Đề nghị Bộ trưởng cho biết những giải pháp nào để thu hồi toàn bộ số tiền nợ đóng bảo hiểm của các doanh nghiệp cố tình trốn đóng bảo hiểm xã hội và tuyên bố phá sản nhằm đảm bảo quyền và lợi ích chính đáng của người lao động.

ĐB Phúc Bình Niê Kdăm (Đắk Lắk): Theo dự báo, nước ta đang thiếu nguồn nhân lực lao động trong lĩnh vực công nghệ thông tin. Đại biểu đề nghị Bộ trưởng làm rõ giải pháp cho vấn đề này?

Quan giám sát, khảo sát cho thấy việc khai trình lao động theo quy định còn rất hạn chế, làm ảnh hưởng đến quản lý lao động tham gia BHXH, thiếu tính kịp thời về thông tin quản lý lao động. Đề nghị cho biết kết quả thanh tra, kiểm tra về quy định việc khai trình lao động của người sử dụng lao động và giải pháp khắc phục.

ĐB Nguyễn Danh Tú (Kiên Giang) nêu, cơ cấu tuyển sinh giáo dục nghề nghiệp còn nhiều bất cập, chủ yếu là sơ cấp và dưới 3 tháng chiếm trên 80% và đề nghị Bộ trưởng cho biết những giải pháp nhằm nâng cao cơ cấu giáo dục nghề nghiệp trình độ trung cấp, cao đẳng để góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực trong thời gian tới?

ĐB Nguyễn Thị Thủy (Bắc Kạn) chỉ rõ, từ thực tế cắt giảm lao động của một số doanh nghiệp, cơ hội việc làm cho lao động nữ ngoài 40 tuổi sau khi bị mất việc làm là rất thấp, dẫn đến nguy cơ các đối tượng này phải rút BHXH một lần. Đề nghị Bộ trưởng nêu rõ những giải pháp hoặc tham mưu để hỗ trợ đối tượng này sau khi mất việc làm.

Bộ trưởng LĐ-TB&XH trả lời câu hỏi của ĐB Trần Thị Thanh Hương, chất lượng đào tạo đã có nhiều bước tiến. Bộ đã có báo cáo với Ban Bí thư về vấn đề này, trong đó có báo cáo, đề cập đến quy mô, chất lượng đào tạo, đúng là có những bước tiến bộ, nhưng quy hoạch mạng lưới đào tạo còn nhiều bất cập.

Hiện nay, cùng trên một địa bàn có nhiều trường nghề khác nhau, nhiều ngành nghề khác nhau, trùng nhau, dẫn đến số học viên không đáp ứng được yêu cầu, khó tìm việc sau khi đào tạo xong. Chính vì vậy, thời gian tới, đào tạo cần gắn với nhu cầu thị trường, cần làm quyết liệt hơn việc dự báo cung cầu, chỉ tiến hành đào tạo khi xác định được nhu cầu. Bên cạnh đó, các trường cần liên kết, hợp tác chặt chẽ, đặt hàng được các doanh nghiệp, để học viên đào tạo ra có việc làm, có nghề nghiệp ổn định.

Bộ trưởng thừa nhận hiện nay có tình trạng chồng chéo, trùng lắp trong ngành nghề đào tạo. Các trường nghề về cơ bản đang thực hiện theo tinh thần việc đào tạo được tự chủ, trừ một số ngành nghề đào tạo chất lượng cao, Nhà nước đặt hàng thì đào tạo theo yêu cầu. Tình trạng chung của các trường nghề là tuyển sinh được thì đào tạo, chưa thực sự gắn với nhu cầu thị trường.

Thời gian qua, 63 tỉnh thành đã cùng với Bộ quy hoạch lại mạng lưới giáo dục nghề nghiệp, sáp nhập các trường trung cấp, các trung tâm giáo dục nghề nghiệp, một trường cao đẳng ở một địa phương có thể dạy nhiều hệ khác nhau, nhiều chương trình khác nhau theo đúng tinh thần Nghị quyết 19 của Trung ương. Cùng với đó, hệ thống trường nghề của các bộ, ngành, đoàn thể cũng được sắp xếp lại theo tinh thần quy về một đầu mối, theo đúng Chiến lược giáo dục nghề nghiệp đến năm 2030 tầm nhìn năm 2045, để tránh trùng lặp về chức năng, về ngành nghề đào tạo như hiện nay.

“Có lẽ chưa bao giờ làm tốt công tác an sinh như thời gian qua”

Về công tác an sinh xã hội, Bộ trưởng cho biết, bình quân trước đây trước năm 2021 thông thường chỉ hỗ trợ được khoảng 1 triệu người. Công tác này đã có nhiều cố gắng trong thời gian vừa qua, trong 3 năm qua, đã hỗ trợ 68 triệu lượt người.

“Tôi cũng tự nhận rằng có lẽ chưa bao giờ các địa phương, các ngành làm tốt công tác an sinh như thời gian qua. Các chính sách đến với người dân nhanh nhất, hiệu quả nhất, ít tiêu cực nhất, mặc dù phát tiền mặt. Số xử lý hình sự chỉ trên đầu ngón tay. Đây là sự cố gắng rất lớn của các ngành, các cấp và địa phương”, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung nói.

Thời gian tới, Bộ trưởng cho biết, cần dự báo được tình hình sản xuất kinh doanh, diễn biến đời sống, bộ phận lao động chuyển sang tuổi hưu. Bộ cũng phải chuẩn bị những chiến lược về an sinh xã hội trong năm 2023 và thời gian tới, khi nào ban hành thì phải báo cáo các cấp có thẩm quyền.

Về quản lý thị trường lao động, Bộ trưởng cho biết đang đi đúng hướng, vận hành theo quy luật để thị trường lao động là 1 trong 5 thị trường của nền kinh tế thị trường. Thị trường lao động đóng vai trò là thị trường thiết yếu của kinh tế.

Tuy nhiên, thị trường còn non trẻ, đang phát triển chưa đủ sức, đặc biệt là về chất lượng, quy mô đào tạo, năng lực cạnh tranh...

Chủ tịch Quốc hội cho biết vấn đề thu không đúng đối tượng BHXH với các chủ hộ kinh doanh đây là vấn đề lớn, có thời gian kéo dài.

Sau giải trình của Bộ trưởng LĐ-TB&XH, Chủ tịch Quốc hội đề nghị Bộ trưởng Tài chính với trách nhiệm là Chủ tịch Quỹ BHXH cũng sẽ tham gia báo cáo, giải trình làm rõ thêm.

ĐB Trần Thị Thanh Hương (An Giang) nêu, số lượng người lựa chọn học nghề có chiều hướng gia tăng nhưng số lao động được đào tạo nghề vẫn chưa đáp ứng nhu cầu. Mặc dù cơ sở giáo dục nghề nghiệp bước đầu được rà soát, sắp xếp, tuy nhiên vẫn còn nhiều bất cập.

Nếu không chấn chỉnh thì sẽ là một sự lãng phí. Đề nghị Bộ trưởng cho biết ngành lao động cần làm gì để nâng cao hơn nữa hiệu quả của việc phân luồng học sinh và chủ động dự báo nhu cầu đào tạo nghề theo từng lĩnh vực, trình độ làm căn cứ xây dựng kế hoạch tuyển sinh phù hợp với xu hướng chuyển dịch lao động hiện nay?

Những bất hợp lý trong việc chồng chéo, phân tán, trùng lắp trong ngành nghề đào tạo sẽ được chấn chỉnh như thế nào để giúp công tác giáo dục nghề nghiệp gắn chặt hơn với thị trường lao động và nhu cầu nguồn nhân lực trong thời gian tới?

ĐB Trịnh Minh Bình (Vĩnh Long): Đề nghị cho biết giải pháp để triển khai công tác an sinh xã hội năm 2023? Nguyên nhân của quy hoạch mạng lưới giáo dục nghề nghiệp chưa gắn với phát triển nhân lực với quy hoạch, kế hoạch phát triển ngành, địa phương ở cấp trình độ, đào tạo. Giải pháp trong thời gian tới?

ĐB Đinh Ngọc Quý (Gia Lai): Nguồn nhân lực và thị trường lao động là yếu tố đầu vào và là một trong những thị trường quan trọng của nền kinh tế. Tuy nhiên, công tác quản trị thị trường lao động chưa theo kịp thực tiễn và chậm đổi mới trong tổ chức thực hiện. Bộ trưởng có ý kiến như thế nào về nhận định này? Nếu đúng, Bộ trưởng có đề xuất cụ thể gì?

Đề nghị Bộ trưởng cho biết thực trạng hoạt động của hệ thống các trung tâm dịch vụ việc làm công hiện nay có đáp ứng được yêu cầu của thị trường lao động?

XEM CLIP:

Bộ trưởng Đào Ngọc Dung trả lời nhóm câu hỏi liên quan đến rút BHXH 1 lần gia tăng, nhất là sau dịch Covid-19.

Để giải quyết tình trạng này, theo Bộ trưởng cần tìm nguyên nhân, giải pháp cụ thể.

Còn về quan điểm thành lập quỹ hỗ trợ người lao động là một trong những giải pháp. Để giảm và tiến tới không rút BHXH 1 lần cần nhiều giải pháp liên quan, đặc biệt việc tạo công ăn việc làm, thu nhập đời sống phải tốt lên. Thứ 2, là điều chỉnh các chính sách cho phù hợp.

Việc thành lập quỹ nếu có cũng là một căn cứ, Bộ sẽ nghiên cứu thấu đáo, có đánh giá tác động, hiệu quả như thế nào để báo cáo cấp có thẩm quyền cho phép.

Về câu hỏi liên quan chậm đóng BHXH, Bộ trưởng cho hay, đến hết năm 2022, tình trạng chậm đóng, trốn đóng cộng cả lãi và gốc là 8.560 tỷ. So với năm 2021 tăng 2,69%. Trong đó có 26.670 doanh nghiệp chậm đóng và có một bộ phận trốn đóng nên ảnh hưởng tới khoảng 206.000 người lao động. Hiện Bộ đã thực hiện các giải pháp đảm bảo cho số người lao động này. Đến nay cơ bản đã được giải quyết căn bản.

Nguyên nhân do DN làm ăn khó khăn, thiếu đơn hàng; có DN cố tình. Thứ 2 là cơ quan quản lý bảo hiểm chưa quản lý hết đối tượng; sử dụng thiếu hiệu quả; ứng dụng công nghệ thông tin kết nối dữ liệu chưa tốt.

Về vấn đề này, Bộ đã triển khai các biện pháp cụ thể, thực hiện nguyên tắc “người lao động thu đến đâu thực hiện chế độ chính sách đến đó”. Có những năm người lao động ngắt quãng thì BHXH không tính chế độ.

"Chúng tôi không đồng ý việc này mà thực hiện tạm thời để đó và tiếp tục giải quyết chính sách cho người lao động. Vì vậy mà 206.000 trường hợp như nói trên đã được giải quyết. Còn lại khoản nợ ấy tiếp tục phải tính toán để người lao động không bị ảnh hưởng.

Đồng thời tạo điều kiện cho người lao động tiếp tục đóng ở đơn vị mới hoặc bảo lưu khi thôi tham gia", ông Đào Ngọc Dung nói.

Về căn cơ lâu dài phải sửa Luật BHXH, trình kỳ họp tới vào tháng 10. Quy định bổ sung rõ hành vi trốn đóng và chậm đóng. Trốn đóng hiện nay đã được quy định, thậm chí xử lý hình sự nhưng khái niệm và phạm vi không xác định rõ được nên hiện chưa xử lý được trường hợp nào.

Ví dụ như tại TP.HCM, 84 đơn chuyển cơ quan điều tra nhưng không xử lý được.

Ngoài ra, cần áp dụng một số chế tài mạnh hơn, kiên quyết hơn, mạnh mẽ hơn như dừng hóa đơn trọng một thời gian, thậm chí một số nước hoãn xuất cảnh trong một số trường hợp…

Về thu BHXH của chủ hộ kinh doanh, Bộ trưởng nhắc lại báo cáo của Ban Dân nguyện, thời gian qua cơ quan BHXH có thu sai một tỷ lệ không nhỏ chủ hộ kinh doanh cá thể. Đây không phải đối tượng đóng bảo hiểm bắt buộc. Việc thu sai này diễn ra từ 2003 – 2016. Bộ đã phát hiện và chấn chỉnh BHXH, về cơ bản đã được giải quyết.

Bộ vừa kết thúc 8 đoàn kiểm tra xung quanh vấn đề này và chuẩn bị sửa Luật BHXH. Đây là nội dung chưa quy định trong luật.

“Quan điểm của tôi là chúng ta phải đặt lợi ích của người lao động, của chủ hộ kinh doanh lên hàng đầu. Cơ quan công quyền làm sai thì cơ quan công quyền phải xin lỗi và xử lý theo quy định”, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung khẳng định.

Về hướng giải quyết, Bộ trưởng nêu 3 hướng. Đó là đề xuất chuyển toàn bộ số này sang đóng BHXH bắt buộc để đảm bảo quyền lợi cho họ. Thứ 2, trường hợp không có nhu cầu thì chuyển sang bảo hiểm tự nguyện. Trường hợp xấu nhất thì thoái thu trả quyền lợi cho người lao động, tính lãi chí ít cũng bằng tăng trưởng mà quỹ bảo hiểm đang sử dụng. 

Thu nhập phải đảm bảo cho bản thân và gia đình

Trả lời câu hỏi của đại biểu Nguyễn Thị Thu Nguyệt, ông Đào Ngọc Dung cho biết, việc lao động nông thôn có xu hướng tăng là điều phản ánh đúng thực tế. Bởi sau đại dịch Covid-19, gần 3 triệu người di chuyển khỏi thành phố, rời khỏi doanh nghiệp cũ của mình. Sau đó, một số người quay trở lại doanh nghiệp trước đây làm việc, còn phần lớn là chuyển sang công việc mới.

“Do vậy, chúng tôi đã bàn với Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn quan tâm hơn việc đào tạo nghề cho lao động nông thôn, theo phương châm chỉ đào tạo khi dự báo được công việc, không gặp đâu đào tạo đấy, mà đào tạo theo địa chỉ”, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung nói.

Về câu hỏi lao động bỏ trốn, ông Đào Ngọc Dung cho biết, câu chuyện lao động Việt Nam đi lao động nước ngoài nhưng có một bộ phận ở lại, không về nước đúng thời gian.

“Ở thời điểm này không bức xúc bằng năm 2017. Thời điểm đó, tỷ lệ lao động bỏ trốn ở Hàn Quốc hơn 50%”, ông Đào Ngọc Dung nói.

Theo ông Dung, thời gian vừa qua chúng ta đã làm rất nhiều việc, do vậy tỷ lệ lao động bỏ trốn ở Hàn Quốc hiện nay là 24%, thuộc diện các quốc gia thấp. “Thời gian tới sẽ cố gắng tiếp tục với các địa phương để làm tốt hơn công việc này”, ông Đào Ngọc Dung nói.

Về vấn đề chảy máu chất xám ở khu vực công, ông Đào ngọc Dung cho biết, vừa qua Chính phủ đã trả lời vấn đề này. Ông nghĩ rằng, muốn để người lao động kể cả khu vực công và khu vực tư ổn định, thì việc quan trọng nhất là thu nhập, việc làm phải ổn định.

“Lương phải đủ sống, thu nhập phải đảm bảo cho bản thân và gia đình. Còn câu hỏi này, theo tôi, chắc chắn Bộ trưởng Bộ Nội vụ sẽ trả lời rõ hơn, sâu sắc hơn so với tôi”, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung chuyển hướng câu trả lời sang tư lệnh ngành Nội vụ.

XEM CLIP:

ĐB Tráng A Dương (Hà Giang) nêu, trong những năm qua đại dịch Covid-19 khiến nhiều người lao động mất việc làm, trong bối cảnh đó nhiều người lựa chọn hưởng BHXH 1 lần vì cần 1 khoản tiền để chi tiêu trang trải trong cuộc sống.

Tình trạng này tạo sức ép đến hệ thống an sinh xã hội, ảnh hưởng đến mục tiêu BHXH toàn dân. Có ý kiến đề xuất Trung ương thành lập quỹ hỗ trợ nguồn ngân sách để hỗ trợ người lao động tương tự chính sách hỗ trợ lao động trong đại dịch Covid-19, để giúp người lao động giảm bớt khó khăn, ổn định cuộc sống. Đồng thời xem xét bổ sung Quỹ quốc gia và việc làm đối với địa phương để có thêm nguồn thu nhập, hỗ trợ cho người lao động. Bộ trưởng cho biết quan điểm về vấn đề này?

ĐB Ma Thị Thúy cho biết, việc chậm đóng BHXH gây hệ lụy lớn, ảnh hưởng lớn đến hàng trăm nghìn lao động. Đề nghị cho biết nguyên nhân tình trạng này, giải pháp khắc phục?

Thời gian qua dư luận bức xúc trước tình trạng thu sai BHXH đối với chủ hộ kinh doanh cá thể. Đề nghị Bộ trưởng cho biết quan điểm về vấn đề này.

ĐB Nguyễn Thị Thu Nguyệt (Đắk Lắk) nêu, báo cáo cho thấy năm 2022, tỷ lệ lao động qua đào tạo có chứng chỉ tăng không đáng kể so với 2021. Điều đáng chú ý tỷ lệ lao động qua đào tạo ở nông thôn thấp hơn nhiều so với thành thị. Đâu là nguyên nhân và giải pháp gì để nâng tỷ lệ lao động nông thôn được tìm kiếm việc làm, nâng cao tay nghề?.

ĐB Trần Quang Minh (Quảng Bình) nêu thực tế lao động Việt Nam bỏ trốn khi lao động ở nước ngoài làm ảnh hưởng đến hình ảnh quốc gia, ảnh hưởng đến cơ hội việc làm của nhiều lao động khác đang có ý định xuất khẩu lao động. Mặc dù có chế tài nhưng vẫn diễn ra tại một số thị trường xuất khẩu lao động sôi động. Theo Bộ trưởng, cần có giải pháp gì để giảm thiểu tình trạng này?.

Vấn đề lao động, tiền lương, việc làm, cơ hội thăng tiến được cán bộ, công nhân viên chức hết sức quan tâm. Tuy nhiên, gần đây tình trạng cán bộ xin thôi việc Nhà nước làm dấy lên lo ngại chảy máu chất xám ở lĩnh vực công, vì đa số những cán bộ trẻ, có năng lực. Đề nghị Bộ trưởng cho biết giải pháp?

Điều hành chất vấn, Chủ tịch Quốc hội đánh giá Bộ trưởng Đào Ngọc Dung cơ bản bám sát câu hỏi của ĐBQH, còn một số nội dung Chủ tịch Quốc hội đề nghị Bộ trưởng nói rõ hơn.

Câu hỏi ĐB Huỳnh Thị Ánh Sương cho rằng làm cách nào để giáo dục học nghề không còn là lựa chọn cuối cùng của học sinh đang hướng nghiệp.

ĐB Nguyễn Thị Hà nêu về thị trường lao động, giải pháp nào nước ta theo kịp, dẫn đầu các nước ASEAN.

Có ĐB cũng hỏi vì sao đơn hàng dệt may của Việt Nam rất thấp trong khi các nước Bangladesh, Trung Quốc vẫn có, vẫn nhiều. Nhiều ý kiến cho rằng việc xây dựng hệ sinh thái cho sản xuất xanh của Việt Nam còn thiếu căn cơ, nhiều ngành không tái cơ cấu lại thì ngay cả thế giới còn nhiều đơn hàng cũng chưa chắc đơn hàng đã còn tồn tại ở Việt Nam.

Từ các gợi ý trên, Chủ tịch Quốc hội đề nghị Bộ trưởng báo cáo thêm trong phần trả lời sau.

Trả lời câu hỏi về thị trường lao động của đại biểu Nguyễn Thị Hà, ông Đào Ngọc Dung cho biết, thị trường lao động của Việt Nam còn non trẻ. Tuy nhiên, thời gian qua đã có một bước hình thành và phát triển tương đối nhanh chóng cả về cơ cấu, quy mô và sự phát triển trong tương lai.

“Lao động kỹ năng của chúng ta còn thấp. Số qua đào tạo bằng các hình thức khác nhau trên 70%, nhưng số có bằng cấp chứng chỉ là 26,4%. Như vậy là thấp hay cao? Lao động của chúng ta không quá thấp nhưng thấp so với các nước phát triển. Do vậy, đây là vấn đề cần quan tâm”, Bộ trưởng nói.

Theo ông Dung, cơ cấu lực lượng lao động của chúng ta không cân đối, đặc biệt lao động có trình độ cao đẳng, trung cấp, có kỹ năng thấp. Đây là vấn đề cần điều chỉnh trong thời gian tới.

Ông Dung cho biết, những nhà đầu tư hiện nay thường chú trọng vào nguồn nhân lực chất lượng cao. Chính vì vậy, Chính phủ vừa qua ban hành Nghị quyết 06 với các tiêu chí để thị trường lao động Việt Nam bắt kịp của xu thế chung.

Liên quan câu hỏi của ĐB Bố Thị Xuân Linh về tình trạng thiếu việc làm, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung cho biết, quy mô việc làm lớn, thời gian qua có tình trạng thiếu việc làm. Năm 2021, Diễn đàn kinh tế thế giới xếp nhóm 5 về tỷ lệ thất nghiệp. Nhưng hiện nay tỷ lệ này của chúng ta đã tăng và thuộc ngưỡng quốc gia thấp. Báo cáo chính thức số mất việc làm, thiếu việc khoảng 506.000, 270.000 là mất việc.

"Chúng tôi cho rằng tình trạng trên có mấy nguyên nhân, do cắt giảm đơn hàng, tái cơ cấu sản xuất, thay đổi lực lượng lao động, thực hiện theo nội dung giải quyết chính sách với Bộ luật Lao động", Bộ trưởng Đào Ngọc Dung nói.

Bộ trưởng Đào Ngọc Dung trả lời nhóm câu hỏi đầu tiên.

Với câu hỏi về giáo dục nghề nghiệp, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung xác định đây là một bậc trong hệ thống giáo dục quốc dân. Chính phủ đã hoàn thiện toàn bộ cơ cấu. Đây là một bậc liên thông giữa giáo dục phổ thông với giáo dục đại học. Hiện quy mô tuyển sinh 2 triệu sinh viên, học sinh học nghề, bình quân 500.000 người/năm. Trong đó 25% học trung cấp; còn cao đẳng trước đây chỉ 10 - 15% thì gần đây đã chiếm 26%.

Vấn đề giáo dục nghề nghiệp cần được quan tâm cả quy mô, chất lượng và tiếp tục đổi mới, hoàn thiện. Hiện các chế độ, chính sách tạo điều kiện cho học sinh vào trường nghề chưa nhiều. Bộ trưởng khái quát lại 3 vấn đề cần đổi mới với giáo dục nghề nghiệp. Đầu tiên là đẩy mạnh công tác tuyên truyền, thay đổi nhận thức xã hội. Hiện đa số học sinh, sinh viên vào trường nghề là do không có nhu cầu hoặc khó có nhu cầu học lên cao; phần đồng gia đình khó khăn muốn con em mình học ngắn và có việc làm ngay; một phần có nhu cầu bản thân của các em. Hiện nay chúng ta đã có chính sách khuyến khích các em người đồng bào dân tộc thiểu số học nghề, số khác được đào tạo chất lượng cao miễn phí.

Cùng với đó là có nhiều giải pháp kết nối DN tạo việc làm cho các cháu. Hiện nay 85% các cháu ra trường có việc làm.

“Chúng tôi tiếp tục thực hiện một số giải pháp thu hút các cháu vào trường nghề, quan trọng là tạo sự ủng hộ cha mẹ và các cháu; ra trường có việc làm ổn định; sau khi ra trường có nhu cầu học liên thông lên”, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung nói.

Bộ trưởng Đào Ngọc Dung đánh giá câu hỏi của đại biểu Tô Văn Tám rất xác đáng. Theo ông Dung, tỷ lệ lao động qua đào tạo ở nước ta trên 70%. Nhưng trên thực tiễn việc đào tạo có chứng chỉ mới là một nội dung. Nhiều người lao động không có bằng cấp chứng chỉ nhưng tay nghề rất cao, bởi họ học truyền nghề. Do vậy, theo ông Dung, có lẽ chúng ta cần phải có góc nhìn đầy đủ hơn đối với vấn đề này.

“Tại sao những người có trình độ chuyên môn như vậy nhưng không tổ chức cấp chứng chỉ chuyên môn cho người ta. Thế nên cần phải có công cụ đánh giá họ trong thời gian tới”, ông Dung nói.

Chủ tịch Quốc hội cho biết có 99 ĐBQH đăng ký chất vấn Bộ trưởng LĐ-TB&XH. Nhóm lĩnh vực LĐ-TB&XH cũng được ĐBQH lựa chọn chất vấn với tỷ lệ cao nhất trong số các nhóm vấn đề chất vấn.

ĐB Huỳnh Thị Ánh Sương (Quảng Ngãi): Báo cáo của Bộ LĐ-TB&XH nêu giải pháp để thu hút học sinh khá giỏi vào giáo dục nghề nghiệp. Đó là chính sách gì, bao giờ thực hiện và khi nào giáo dục nghề nghiệp trở thành bậc học của hệ thống giáo dục quốc dân được học sinh lựa chọn, chứ không phải là sự lựa chọn sau cùng khi không đỗ Đại học.

ĐB Nguyễn Thị Hà (Bắc Ninh) nêu vấn đề thị trường lao động Việt Nam bước đầu được cải thiện, tuy nhiên, chất lượng nguồn nhân lực nước ta vẫn ở mức thấp so với nhiều nước trong khu vực, tỷ lệ lao động có bằng cấp, chứng chỉ chỉ đạt khoảng 26%, trong khi nhiều nước đạt tới 50%.

Xếp hạng chỉ số kỹ năng và chỉ số chất lượng đào tạo nghề nghiệp của Việt Nam cũng thuộc nhóm cuối ASEAN. Bộ trưởng đánh giá như thế nào về quá trình thực hiện triển khai thị trường lao động trên, đến bao giờ chất lượng nguồn lao động nước ta mới tiến đến tiệm cận các nước?

ĐB Bố Thị Xuân Linh (Bình Thuận) nêu, theo báo cáo của Ủy ban TƯ MTTQ Việt Nam tổng hợp ý kiến cử tri, nhân dân đánh giá quy mô lao động, việc làm của nhiều địa phương mất cân đối lớn. Ngoài ra, thị trường phục hồi chậm dẫn đến lao động thiếu việc làm, sức lao động chưa được tận dụng, khai thác, phát huy hợp lý dẫn đến di chuyển lao động từ địa phương này sang địa phương khác còn ở mức cao, chi phí sức lao động lớn song hiệu quả lao động vẫn còn thấp và lãng phí.

Đại biểu Bố Thị Xuân Linh đề nghị Bộ trưởng có giải pháp gì để giải quyết các vấn đề nêu trên.

Đại biểu Tô Văn Tám (đoàn Kon Tum) cho rằng, lao động đã qua đào tạo tạo ra năng suất lao động và tiêu chí đánh giá trình độ hiện nay là trên văn bằng chứng chỉ. Trong khi đó tỷ lệ lao động qua đào tạo ở nước ta chưa cao.

“Thực tế cho thấy một bộ phận lao động chưa qua đào tạo trường lớp vẫn tạo ra năng suất lao động. Họ có những kỹ năng làm việc, chỉ là hiện nay thiếu những công cụ đánh giá năng lực của họ”, ông Tô Văn Tám nói.

Do vậy, ông Tô Văn Tám đề nghị Bộ trưởng LĐ-TB&XH Đào Ngọc Dung cho biết, quan điểm của Bộ trưởng về vấn đề này, có cần thiết xây dựng công cụ để đánh giá năng lực của bộ phận lao động này? Nếu có thì xây dựng như thế nào?

Vấn đề quốc gia, mật thiết với người dân từ ‘mâm cơm đến giấc ngủ’

Bộ trưởng trân trọng cảm ơn Quốc hội đã tạo điều kiện để ngành LĐ-TB&XH có điều kiện báo cáo trước Quốc hội, trước cử tri cả nước về tình hình lao động, việc làm, công tác đào tạo, giáo dục nghề nghiệp và công tác quản lý, phát triển bảo hiểm xã hội.

Đây là những vấn đề lớn, vừa có ý nghĩa chiến lược của quốc gia, vừa liên quan trực tiếp đến đời sống, đến mâm cơm, giấc ngủ hàng ngày của hàng triệu người dân, người lao động và lực lượng hưu trí.

Trong bối cảnh khó khăn, hơn bao giờ hết càng được Đảng, Nhà nước, các cấp, các ngành quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo và tinh thần tương thân tương ái của nhân dân ta được khơi dậy mãnh liệt, cả nước đã vượt qua nhiều khó khăn, thách thức, đảm bảo cơ bản các chính sách an sinh xã hội và đời sống nhân dân, đã triển khai nhanh chóng, kịp thời và có hiệu quả nhiều chính sách xã hội, trong đó có những chính sách chưa từng có tiền lệ.

Theo ông Dung, hơn 2 năm qua, với Nghị quyết 30 của Quốc hội, chúng ta đã triển khai 4 chính sách lớn nhằm hỗ trợ người dân, người lao động và người sử dụng lao động trong khắc phục khó khăn do tác động của đại dịch Covid-19 với trên 120.000 tỷ đồng, đã hỗ trợ trên 68 triệu lượt người dân, người lao động và trên 1,4 triệu lượt người sử dụng lao động.

Công tác giáo dục nghề nghiệp, đào tạo nhân lực ngày càng được các bậc cha mẹ, người học và xã hội quan tâm. Quy mô đào tạo, chất lượng đào tạo được nâng lên góp phần quyết định vào nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao. Bảo hiểm xã hội và công tác quản lý bảo hiểm xã hội ngày một đi vào nề nếp, giữ vai trò trụ cột quan trọng trong hệ thống an sinh xã hội.

Tuy nhiên, khi đối diện với những khó khăn, thách thức rất lớn trong và ngoài nước, sản xuất, kinh doanh của chúng ta cũng đã và đang gặp nhiều khó khăn. Vấn đề đời sống, lao động và việc làm cũng nảy sinh nhiều vấn đề phải đối mặt, một bộ phận người dân, người lao động gặp nhiều khó khăn trong cuộc sống.

“Thời gian tới chúng ta phải dự báo đúng tình hình, chủ động chuẩn bị và thích ứng trước những tác động và thách thức mới với các vấn đề lao động, việc làm, đào tạo và bảo hiểm xã hội - những vấn đề có quan hệ mật thiết với nhau với nguyên tắc chung là: “Nhìn xa - Chủ động sớm - Hành động mau lẹ - Ứng xử kịp thời”, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung cam kết.

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cho biết, theo chương trình phiên chất vấn sẽ tiến hành 2,5 ngày, với nội dung tập trung vào 4 nhóm vấn đề thuộc lĩnh vực quản lý của Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội, Khoa học và Công nghệ, Giao thông vận tải và Uỷ ban Dân tộc.

Cuối phiên chất vấn, Phó Thủ tướng Lê Minh Khái sẽ thay mặt Chính phủ báo cáo giải trình làm rõ hơn các vấn đề mà các đại biểu quan tâm và trực tiếp trả lời chất vấn câu hỏi của các đại biểu Quốc hội.

Chủ tịch Quốc hội cho biết, bên cạnh 4 nhóm vấn đề được lựa chọn chất vấn, trong những ngày vừa qua của kỳ họp, trên cơ sở thực tiễn ý kiến của nhân dân, của cử tri và các đại biểu trong các phiên thảo luận tổ và hội trường, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, các bộ ngành đã quan tâm thúc đẩy hoặc khởi động giải quyết nhiều vấn đề bức thiết của nhân dân và doanh nghiệp.

Trên cơ sở thực tiễn và kinh nghiệm, Chủ tịch Quốc hội đề nghị các vị đại biểu tiếp tục phát huy tinh thần “Tận tâm - Tận lực - Tích cực - Tâm huyết - Trách nhiệm” trong hoạt động chất vấn.

Chủ tịch Quốc hội cũng đề nghị các vị Bộ trưởng, Trưởng ngành nêu cao tinh thần trách nhiệm trước Quốc hội, trước cử tri và Nhân dân cả nước, giải trình rõ ràng về nguyên nhân, trách nhiệm và biện pháp khắc phục, để phiên chất vấn thực sự hiệu quả.

Mở đầu phiên chất vấn hôm nay là nhóm vấn đề thuộc lĩnh vực lao động, thương binh và xã hội. Bộ trưởng Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội Đào Ngọc Dung sẽ trả lời các vấn đề giải pháp phát triển nguồn nhân lực; Thực trạng việc làm cho người lao động và giải pháp tháo gỡ khó khăn; Giải pháp khắc phục bất cập, hạn chế trong lĩnh vực bảo hiểm xã hội.